Stel dat je veiligheidskunde voortaan onveiligheidskunde noemt, terwijl je verder alles hetzelfde laat, verandert er dan iets? En wat als je veiligheid en onveiligheid als twee variabelen zou definiëren, in plaats van als een dichotomie, wat gebeurt er dan? Een klein gedachtenexperiment.
Als je er iets langer over nadenkt is het nog niet zo eenvoudig om te beschrijven wat veiligheid nu precies is.
Zo zijn er bijvoorbeeld bedrijven die zeggen dat ze veilig werken, of ze werken niet. Dat wekt de indruk dat veiligheid een binair begrip is. Het is veilig of het is dat niet. In het eerste geval, als ze dus wel werken, zou je verwachten dat er dan ook geen ongevallen meer gebeuren.
Maar dat is niet zo.
In het tweede geval zou je verwachten, wanneer het onveilig is, niet werken dus wel veilig is. Ook dat is niet zo.
Een ander voorbeeld. Onlangs brandde er in Amsterdam een heel flatgebouw aan tijdelijke woningen af. Toch was dat niet omdat er onveilig gebouwd was, vertelde het bevoegd gezag ons via de brandweer. Het was namelijk wel degelijk een gebouw volgens de regels, tijdelijk weliswaar, maar desondanks veilig.
Dat die veiligheid was gebaseerd op kansverkleining door de tijdelijkheid van de bouw werd er niet bij gezegd. En dat er conform de regels was gebouwd bleek dus ook niet tot veiligheid te leiden, maar kennelijk tot onveiligheid.
Het brandde immers af.
In zijn boek Unpeace schrijft Mark Leonard dat het Westerse denken te binair is ingericht. Het is oorlog of vrede, alsof het een aan-uit knop is, maar daartussenin zit niets. Of althans te weinig om je er kennelijk druk over te maken.
Voor vrijwel alle andere culturen ligt dat anders. Daar bestaan oorlog en vrede tegelijkertijd naast elkaar, omdat het niet als elkaars tegenovergestelde wordt gezien. Hun glas is zowel vol als leeg, maar nooit in dezelfde verhouding.
Er is geen ‘of’.
In een eerder blog trok ik de redenering over Unpeace door onder de titel De non-binaire crisis:
Ergens op een continuüm tussen crisis en on-crisis is er altijd wel iets aan de hand. Meestal gaat het wel weer liggen, maar soms ook niet. (..) Dat is wat het een non-binaire crisis maakt, het is zowel aan als uit. Het is een multipliciteit, een becoming en op zijn ergst een Polycrisis.
Zou dat voor veiligheid niet net zo gelden, vroeg ik me af.
Stel dat we onveiligheid zouden definiëren als de dood en veiligheid als het leven, lekker dichotoom. Dan kunnen we als veiligheidskundigen garanderen waaraan te sterven, maar garanderen hoe te blijven leven kunnen we niet.
Over onveiligheid zijn we vrij zeker, over veiligheid niet. Veiligheid en onveiligheid bestaan zodoende altijd naast elkaar, in wisselende verhoudingen, afhankelijk van de situatie.
Zo bezien doen we als veiligheidskundigen eigenlijk vooral aan onveiligheidskunde; we maken het niet veilig, maar minder onveilig.
Ook helemaal niet slecht.
Dit blog over onveiligheidskunde verscheen in iets aangepaste vorm in de NVVK Info 2023-4. Hier vind je andere blogs over veiligheid en risico.
Geef een reactie