Leestijd: 3 minuten

De 3 R-en staan al generaties lang voor rust, reinheid en regelmaat. Een verstandig advies voor verstandige ouders. Tegelijkertijd worden systemen pas sterker als ze op weerstand stuiten en er hard gewerkt moet worden om te groeien en beter te worden. Tijd voor een kleine 3R-en tweak?

Wat ik nooit heb geweten is dat de 3 R-en afkomstig zijn van Sien van Hulst, een wijkverpleegkundige uit Harlingen. ‘Een ernstig woordje vooraf’, schreef ze boven het voorwoord van het Groene en Wittekruisgeschriftje dat in 1907 werd uitgegeven.

Het was gericht aan jonge moeders die hun zuigelingen moesten grootbrengen en niet altijd wisten hoe dat moest. De armoede in die tijd was groot en veel mensen waren nauwelijks geschoold. Een beetje hulp konden ze dus wel gebruiken en dat was precies wat Sien deed onder de vlag ‘van allen, door allen.’

Reinheid, Rust en Regelmaat uit het groene en witte kruisgeschriftje no.9

Eerlijk gezegd heb ik de 3 R-en lang gezien als achterhaald burgerlijk geleuter, bedoeld om iedereen in het gareel te houden en dan vooral de jeugd. Onzin dus, vond ik. Pas toen ik een zoontje kreeg ontdekte ik de kracht van de drie R-en. Zo slecht was het eigenlijk niet.

Arbo

De discussie over rust, reinheid en regelmaat kreeg een nieuwe dimensie toen Nederland welzijn toevoegde aan het domein van de arbeidsomstandigheden. Het ging vanaf toen niet alleen meer over veiligheid en ongevallen, maar ook over gezondheid en welbevinden.

Daar horen lange en onregelmatige werktijden, zoals ploegendiensten en nachtwerk, niet bij.

De eerste studies die de gezondheidsrisico’s van onregelmatige werktijden onderzochten dateren uit de jaren 60 van de vorige eeuw. Toen werd al vastgesteld dat verstoring van het circadiane ritme (de biologische klok) schadelijk kan zijn voor de gezondheid.

Vanaf de jaren 80 werd dit verder onderbouwd door epidemiologisch onderzoek, dat verbanden aantoonde tussen onregelmatige werktijden en aandoeningen zoals hart- en vaatziekten, diabetes type 2 en slaapproblemen.

Sindsdien is er steeds meer bewijs verzameld en tegenwoordig worden deze effecten breed geaccepteerd binnen de medische wetenschap.

Taleb

Maar er zitten wel grenzen aan de rust, regelmaat en reinheid, schreef Nicholas Taleb in zijn Incerto reeks. Een systeem dat voortdurend in een staat van rust en regelmaat verkeert, verwordt tot een puddingbroodje, slappe hap. Te veel comfort kan leiden tot stagnatie, terwijl uitdaging en prikkeling juist groei en veerkracht bevorderen.

Antifragiliteit noemt Taleb dat: systemen worden sterker door weerstand en hebben die zelfs nodig om zich aan te passen en te verbeteren. Zelf doet hij dat door te deadliften op onregelmatige basis. Anders zou de boel maar verweken.

Tekening van Wendy Kiel over antifragiliteit. Een fragiel systeem stort in bij een aanval, waar een robuust systeem overeind blijft. Alleen de Hydra wordt er sterker van; voor elke kop die je afhakt komen er twee terug.

Uiteindelijk ligt de waarheid in het midden.

Elk systeem wordt namelijk robuuster door uitdagingen en weerstand. Als het maar genoeg tijd tot herstel krijgt, rust dus. Want antifragiliteit ontstaat niet door de minieme spierscheurtjes van het deadliften zelf, maar door het herstel van verdikte vezels.

Volgens Joop Zoetemelk wordt de Tour de France zelfs in bed gewonnen; door degene die het beste uitrust tussen de inspanningen door. Prima dus om de beuk er in te gooien, lekker te rauzen, maar zorg wel voor een goede recovery. Die gedachte is de basis van de nieuwe 3 R-en: regelmatig rauzen & rust.

Dit blog is in aangepaste vorm verschenen als column in de NVVK Info 2025-2. Eerdere columns vind je hier. De 3R-en vallen ook onder het hoofdstuk fragiliteit.