En zo gaat alles zijn gangetje en wee hem die vraagt: waarom?
Nescio, laatste zin van Titaantjes.
Als er één iemand lang op de afdeling Fichebeheer werkt dan is het wel mijnheer van de Berg. Iedere ochtend leegt hij de lade van de grote persmachine, stipt om half acht, en verdeelt de stapel fiches onder zijn drie collega’s. Dan kunnen die straks gelijk aan het werk.
Titaantjes uit mijn boekenkast
Daarna gaat hij koffie zetten. Terwijl het apparaat staat te pruttelen, vouwt hij voorzichtig het grote servet open met de koek die zijn broer gisteren heeft gebakken. Elke dag een andere.
Vlak voor lunchtijd dekt mijnheer van de Berg de tafel voor vijf. Het hoofd van de afdelings schuift ook standaard aan, het enige moment van de dag dat hij er is. Verder zien ze hem nooit. Terwijl de andere vier een potje klaverjassen, houdt mijnheer van de Berg de stand bij.
“Wie schrijft die blijft,” grapt hij dan steevast.
Op zekere maandag neemt het afdelingshoofd bij de lunch een man mee.
“Heren,” zegt hij plechtig, “we hebben er enige tijd op moeten wachten, maar hier is hij dan: jullie nieuwe afdelingshoofd.”
“Director,” verbetert de man. “En de naam is Godot. Gewoon Godot.”
Tijdens de lunch wordt er die dag niet geklaverjast. Godot vertelt over alle reorganisaties die hij heeft gedaan. Tot hij mijnheer van de Berg recht in zijn gezicht aankijkt.
“Zeg eens, wat doe jij zoal op een dag?”
Mijnheer van de Berg begint enthousiast te vertellen, maar na een paar zinnen wordt hij door Godot onderbroken.
“Waarom?” vraagt hij.
Het gezicht van Mijnheer van de Berg verstart. Zijn linker mondhoek trilt.
“Eh, waarom?”
“Ja, waarom. Waarom doe je wat je doet?”
Het blijft stil.
“Als je het nu niet weet, vraag ik het morgen gewoon weer.”
Die nacht kon mijnheer van de Berg de slaap niet vatten. Als hij ’s ochtends op kantoor komt, staat Godot hem op te wachten.
“Weet je het al?”
Maar mijnheer van de Berg weet het niet. En de dagen erna ook niet.
Slot van het verhaal ‘Titaantjes’, door Nescio voltooid in januari 1914, in het handschrift van Aagje Grönloh-Tiket, Nescio’s echtgenote.
Op vrijdag zegt Godot: “als mensen niet weten waarom ze doen wat ze doen, kunnen ze net zo goed wegblijven.”
’s Maandags om 8 uur zit de lade van de grote pers nog helemaal vol als de collega’s van mijnheer van de Berg op kantoor komen.
“Wat raar, normaal is hij er al lang.”
Om half 9 bellen ze met de broer van mijnheer van de Berg. Maar die weet ook niet waar hij is. “Vrijdag vertelde hij dat ze op het werk hadden gezegd dat hij net zo goed weg kon blijven. Daarna trok hij zijn jas aan en zei, vlak voordat hij de deur sloot:
“wee hem die niet weet waarom.”
Dit blog verscheen als column in de laatste NVVKinfo van 2024, die in het teken staat van grensoverschrijdend gedrag en pesten op het werk. Al eerder schreef ik dit blog over Psychologische veiligheid. Hier vind je de andere columns die ik over veiligheid schreef.
De held met de duizend gezichten is een boek van bijna mythische proporties dat in 1949 verscheen. Joseph Campbell beschrijft daarin de monomythe. Dat is de rode draad uit alle sprookjes en mythes, verbeeld als de reis van de held. Deze reis is de blauwdruk geworden van storytelling. Vrijwel alle verhalen lopen conform dat schema, zowel in boeken als in films. Een invloedrijk boek dat desondanks bijna niemand helemaal gelezen heeft.
De vraag is natuurlijk of het de moeite waard is deze archaïsche pil van 370 pagina’s te lezen. Na Benedictijnse stuurmanskunst en Strijdvaardig leven bogen de twee leden van de Waddinxveense Boekenclub Excelsior WBE zich daarom over deze klassieker van Joseph Campbell, om dat uit te zoeken.
Hetwelk een flinke uitdaging bleek.
Het vertrek
Wat gelijk ook de kern van het boek is, trouwens, dat je een uitdaging aangaat om een transformatie door te maken. Maar wel pas nadat je geroepen bent om het avontuur aan te gaan. Dat is het begin van de reis door de held met duizend gezichten: het vertrek.
Dit is wat Campbell er over zegt:
De eerste fase van de mythologische reis die wij ‘de oproep tot het avontuur’ hebben genoemd houdt in dat het lot de held heeft geroepen en diens geestelijke zwaartepunt heeft verplaatst van binnen de grenzen van zijn bekende omgeving naar een onbekend gebied. Dit gebied van de lotsbestemming, rijk zowel aan schatten als aan gevaren, kan op verschillende manieren worden voorgesteld: als een ver land, een bos, een onderaards koninkrijk, een land onder de golven of in de hemel, een onbekend eiland, een hoge bergtop of een diepe droomtoestand, maar het is altijd een oord met merkwaardig veranderlijke, veelvormige wezens, beproevingen die de verbeelding te boven gaan, bovenmenselijke daden en onvoorstelbare verrukkingen
Op de verrukkingen na lijkt het beschreven oord opmerkelijk veel op een crisis.
Wij hadden een Nederlandstalige versie. Dat is voor Nederlanders wel aan te raden, anders raak je de draad kwijt in de schier eindeloze rij helden, goden, boeven, ongedierte en krankzinnige oorden.
Drempel
We begonnen onze reis nog heel enthousiast, toen we het boek uitzochten. De held met de duizend gezichten is een beroemd boek dat je eigenlijk gelezen moet hebben, zo stelden we vast. Nu was het onze beurt.
Aan de slag.
Maar daarna gebeurde er niet zo heel veel. Het was voor de WBE kennelijk een hele drempel om er in te beginnen en door te zetten. Grappig genoeg is het overschrijden van de eerste drempel ook een belangrijke stap in de reis van de held met de duizend gezichten. Campbell beschrijft het als de grens tussen de bekende en de onbekende wereld. Die wordt bewaakt door wachters in ‘alle vier de windstreken.’
Erachter ligt de duisternis, het onbekende en het gevaar.
joseph campbell
We stelden onze bespreking dientengevolge maar even uit tot na de jaarwisseling. Het vertrek was al met al hortend en stotend op gang gekomen, zodat de inwijding, fase 2, nog maar even op ons moest wachten.
De reis van de held
Hetwelk een mooi moment is om nog iets meer over het boek te vertellen, voordat iedereen de draad kwijt is. Want dat zou zonde zijn.
Om te beginnen over de schrijver zelf. Joseph Campbell werd in 1904 geboren en was een literatuurwetenschapper met als specialisme vergelijkende mythologie. Hij werd beïnvloed door een breed scala aan schrijvers en wetenschappers, zoals James Joyce, Thomas Mann, Sigmund Freud en Carl Jung.
Die laatste twee komen dan ook veelvuldig terug in De held met 1000 gezichten. Veel duiding van mythes koppelt Campbell aan psycho-analyse, archetypes en collectief onbewuste. Volgens hem zijn alle verhalen al in mensen aanwezig als ze geboren worden. Onder andere via dromen en angsten manifesteren ze zich, maar nooit rechtstreeks.
Altijd in een metafoor van symbolen, vreemde wezens en gekke plaatsen.
Deze verhalen volgen een vaste structuur, die door James Joyce de monomythe werd genoemd in Finnigans Wake. Een overigens vrijwel onleesbaar boek, kijk maar eens naar dit citaatje:
At the carryfour with awlus plawshus, their happy-ass cloudious! And then and too the trivials! And their bivouac! And his monomyth! Ah ho! Say no more about it! I’m sorry! I saw. I’m sorry! I’m sorry to say I saw!
james joyce
Verhaalschema
Campbell nam de gedachte van de monomythe over en baseerde er zijn theorie op in De held met de 1000 gezichten. Dat levert het volgende schema op:
Schematische weergave van het avontuur van de held met duizend gezichten. Volgens Campbell is de standaardroute een uitvergroting van de formule van de overgangsriten: scheiding – inwijding – terugkeer. Dat overigens opmerkelijk veel lijkt op het paradigma principe uit de wetenschapsfilosofie. Plaatje komt uit het boek.
Al deze fases van het avontuur worden uitgebreid besproken in De held met de 1000 gezichten. Bij elke stap haalt Campbell talloze voorbeelden van stal om de reis met zijn vele uitdagingen te illustreren. Dat maakt het lezen tot een intensieve bezigheid. De mythische wezens vliegen je om de oren en niet zelden komen delen van verhalen verderop in het boek weer terug, als je net iedereen vergeten was.
Kan je weer helemaal terugbladeren.
Voor de liefhebbers van mythes is het boek een buitenkansje, zo zou Gerard Reve zeggen, maar voor de rest onder ons is het volbrengen van de taak echt wel een opgave. Maar daar staat dan wel weer tegenover dat je kunt zeggen dat je De held met de 1000 gezichten hebt gelezen.
Storytelling
De gedachte achter de monomythe en de vaste verhaalstructuur is naderhand ruim overgenomen in de wereld van boeken en films. Elke cursus over schrijven zal de drie fases van vertrek, inwijding en terugkomst uit de monomythe noemen. Dan wel verwijzen naar de dramaboog van Gustav Freytag, die in andere woorden hetzelfde zegt.
In de filmwereld is het algemeen bekend dat George Lucas zijn serie films van Star Wars vorm gaf met behulp van de structuur van de monomythe. De beide heren werden zelfs vrienden, waarbij Lucas vaak aan Campbell refereerde als zijn ‘Yoda’.
Cypher (the failed messiah) is tempted by the world of comfortable illusions
Atonement with
the Father Darth and Luke reconcile
Neo rescues and comes to agree (that he’s The One) with his father-figure, Morpheus
Apotheosis (becoming god-like)
Luke becomes a Jedi
Neo becomes The One
The ultimate boon
Death Star destroyed
Humanity’s salvation now within reach
III: Return
Refusal of the return
“Luke, come on!” Luke wants to stay to avenge Obi-Wan
Neo fights agent instead of running
The magic flight
Millennium Falcon
“Jacking in”
Rescue from without
Han saves Luke from Darth
Trinity saves Neo from agents
Crossing the return threshold
Millennium Falcon destroys pursuing TIE fighters
Neo fights agent Smith
Master of the two worlds
Victory ceremony
Neo’s declares victory over machines in final phone call
Freedom to live
Rebellion is victorious over Empire
Humans are victorious over machines
Campbell zei, onder andere naar aanleiding van het succes van Star Wars, dat de verhaalstructuur weliswaar universeel is, maar dat elke generatie de mythes naar zijn eigen tijd moet interpreteren of herschrijven. Zodat mensen kunnen blijven onderzoeken met welke uitdagingen ze een plek in hun eigen maatschappij kunnen vinden.
Ego
Ego is het verhaal dat je over jezelf vertelt (en koestert) en graag in stand wil houden.
Maar De held met de 1000 gezichten is niet alleen een boek over storytelling en mythes. Het is ook een betoog om het ego te temmen. Daar hoor je dan weer veel minder mensen over. Een paar citaten:
Het overschrijden van de eerste drempel is het verlossen van het ego. Het is een vorm van zelfvernietiging. Daarna kan de reis worden vervolgd.
De held ontdekt en assimileert zijn tegengestelde (zijn eigen onvermoede ego) hetzij door het te verzwelgen, hetzij door erdoor verzwolgen te worden. Hij moet zijn trots opgeven en toegeven, tot hij ontdekt dat hij en zijn tegengestelde één en dezelfde zijn.
Het monsteraspect is een afspiegeling van het eigen ego van het slachtoffer en gaat terug naar het sensationele tafereel uit de kinderkamer dat achtergelaten is maar vooruit geprojecteerd wordt. (..) Eenwording bestaat uit niet meer dan het afstand doen van dat zelfgegenereerde dubbele monster – de draak van wie men denkt dat hij God is (superego) en de draak van wie men denkt dat hij de zonde is (het verdongen id)
Vooral bij dit laatste citaat klinkt de invloed van Freud en Jung sterk door. Ook zij waren sterk beïnvloed door sprookjes en mythen. Het is dus niet zo gek dat die thema’s dan ook steeds weer terugkomen.
Heel kort gezegd is de reis van de held ook een metafoor voor volwassenwording. Om die volwassenheid te bereiken zul je een aantal proeven moeten doorstaan, waardoor je jezelf leert kennen en je mentaal zult groeien. Jouw leven is jouw reis en onderweg zul je steeds weer nieuwe obstakels tegenkomen die bedoeld zijn om je ego een kopje kleiner te maken.
The obstacle is the way, zeiden de Stoïcijnen al. Ervaring is niet wat er met je gebeurt, maar wat je er mee doet. Elke beproeving geeft een nieuw inzicht in jezelf en op je reis. Het is alsof je een heuvel hebt beklommen en pas vanaf daar goed zicht hebt op waar je bent, waar je vandaan komt en wat er nog voor je ligt.
Maar Campbell ziet deze groei niet als narcistische eigenschap van het dikke ik, maar als een inwijding in de structuur van een samenleving. Het gaat niet om jezelf, maar om de algemene onpersoonlijke rollen die je vervult voor het totaal. Rollen als krijger, bruid, novice, weduwnaar, priester en opperhoofd zijn nodig om een maatschappij in stand te kunnen houden.
De hele maatschappij wordt zichtbaar voor zichzelf als een onafhankelijke, levende eenheid. Generaties individuen komen en gaan, zoals anonieme cellen in een levend lichaam. Maar de continuerende, tijdeloze vorm blijft.
Uiteindelijk, zo concludeer ik na lezing van Campbell’s boek, gaat De reis van de held met 1000 gezichten over de aanvaarding van de onvermijdelijkheid van het lot. Maar dat lukt je pas als je de noodzakelijke beproevingen doorstaat en je beseft dat jouw ego er niet is voor jezelf, maar voor de maatschappij.
De held met de 1000 gezichten is een behoorlijke kluif, al was het maar door de onoverzichtelijke en archaïsche manier van schrijven. Maar toen ik daar eenmaal aan gewend was, ging het lezen steeds makkelijker.
Uiteindelijk zag ik overal elementen van de monomythe terugkeren; als je even doorzet kom je er echt helemaal in. Je wordt wat je leest, bij sommige boeken.
Your soul takes on the colour of your thoughts
marcus aurelius
Dat heb ik volgehouden tot het einde van deel 1. Deel 2 heb ik scannend gelezen, op zoek naar zinnen over het ego. Als egoloog was dat het minste wat ik kon doen.
Cijfer: 7,5
Zou ik hem bewaren als de boekenkasten vol zijn en er geruimd moet worden: Ja. Al was het maar om te laten zien dat ik hem gelezen heb. En nee, lezen over je ego temmen is niet genoeg om er ook daadwerkelijk in te slagen :-).
Schwung is het nieuwe boek van Wilfried de Jong. Tien verhalen en een blues, staat er op de kaft, bij wijze van ondertitel. Ik nam het mee op een paar vrije dagen en las het in een Limburgse kasteeltuin. Met de omgeving was in ieder geval al niets mis.Hoe zit het met Schwung zelf?
Wilfried de Jong is een tijdloos mens. Hij is er altijd geweest en voor wie het wil zien, zal hij er ook altijd zijn. Met die Rotterdamse energie van hem. Schwung heeft De Jong zeker.
Ikzelf keek hem ruim dertig jaar geleden eens recht in zijn gezicht aan, hij net iets boven mij met een pak vla onder zijn kin. Pas later leerde ik dat de betreffende sketch ‘Badmuts’ heette. Vol schwung.
Ook in Brommer op Zee, het boekenprogramma van de VPRO, zat de schwung er goed in. Enthousiast en een tikkeltje onvoorspelbaar vragen stellend knalde hij door de boekenwereld heen. Helaas sneuvelde het al na twee seizoenen. Toch nog te elitair. Stiekem hoop ik op een wederopstanding.
Nu is er dus ook het boek ‘Schwung.’ Het ziet er direct al aantrekkelijk uit, met een typische Wilfried foto op de harde kaft. Prima vakantieformaat en prettig leesbaar. Een boek is immers niet alleen inhoud, maar ook vorm. Anders kan je net zo goed digitaal lezen.
En dan ook nog eens zo’n intrigerend motto van Eric Dolphy helemaal in het begin. Dat beloofde veel goeds, ik had ook al gezien dat er een verhaaltje over Shepp in stond.
Zin in.
When you hear music, after it’s over, it’s gone, in the air. You never capture it again.
eric dolphy
Helaas bekoelde die zin direct al bij de eerste twee verhaaltjes. Met name ‘Caramba’, over een baby met maagkramp had er wat mij betreft wel uit mogen blijven.
Maar net als je de moed op wil geven is daar een juweel van een verhaal over Archie Shepp, de oude tenorsaxofonist. De Jong schrijft met enthousiasme en vererering zoals alleen hij dat kan. Een geweldig inkijkje bovendien in de muziekjournalistiek, heerlijk. Hier had ik graag een boek vol van gelezen.
Wie weet zit dat nog in het vat?
De rest van de verhalen is de moeite van het lezen ook zeker waard. Wolk is een lief verhaal over een zangeres die door De Jong wordt rondgereden tijdens een minitournee van één dag. Het stuk over de jacht op een zeldzame LP van Herbie Hancock is voor de verstokte verzamelaars zowel herkenbaar als grappig.
Stand by your man is een indrukwekkend verhaal van een vrouw die met een dramatisch dilemma zit en waarvan De Jong een klein deel meemaakt. Het laatste deel. Het zette toch even aan het denken.
Wat aan de verhalen opvalt is dat De Jong op zijn best is als observator, als hij als relatief buitenstaander in een nieuwe wereld terecht komt. De stukken waarin hij over zijn eigen belevenissen schrijft, zoals de eerste twee, gaan hem wat mij betreft minder goed af. Misschien te klein leed om het invoelbaar te maken.
Eindoordeel
Al met al is Schwung een goed boek voor op vakantie die ik zeker kan aanraden.
Cijfer: 7,5
Zou ik het bewaren als de boekenkasten vol zijn en er geruimd moet worden: niet als eerste, maar ook niet als laatste.
Siciliaanse brieven van Geerten Meijsing is een fijn boekje dat het volgens mij ook op vakantie heel goed doet. Ik las het thuis, maar al na een paar bladzijden voelde het of ik daar op het eiland zat. Iets wat me met dat andere Siciliaanse boek, De Tijgerkat, ook al overkwam. Misschien moet ik er een keer echt heen.
Het mooie van kleine boekjes is dat ze per definitie incompleet zijn. Dat maakt ze vaak ook in de tekst lichter dan van die grote werken die wel volledig willen zijn, er zit nog lucht tussen de zinnen. Het reikt je flarden van gedachten aan, spinsels om je aan het denken te zetten. Geen hermetisch gesloten construct dat overrompelt.
Het liefst leze men kleine boekjes ergens buiten, met mooi weer. In een luie stoel. De Siciliaanse Brieven ligt daarbij lekker in de hand, mede door z’n harde kaft. De juiste tactiliteit van een boek wordt nog wel eens onderschat, maar niet bij dit compacte werkje.
Je leest een paar zinnen, neemt een slokje en staart dan aandachtig in de verte. Eens kijken waar de bovenkamer nu weer mee komt.
Wat dat betreft zijn de Siciliaanse brieven van Meijsing helemaal perfect. Hij maakte 25 stukjes van een paar bladzijden, waarin hij steeds een onderdeel van het leven beschrijft uit zijn zelfgekozen ballingsoord Ortygia op Sicilië. Na een paar brieven voelde ik me er helemaal thuis en leek het wel of ik er zelf rondliep.
Being Geerten Meijsing. Maar dan zonder deurtje tussen de 7e en 8e verdieping.
Dus loop ik net als hem over de vismarkt en koop daar een inktvis, die ik zelf kook en vervolgens inwrijf met grof zeezout, peterselie, uitgeknepen citroen, olijfolie en peper, veel peper.
Rook ik sigaren, echte toscaners die je met een speciaal ritueel uit het cellofaan haalt en in een leren foedraaltje stopt, er passen er vijf in. Met een zilveren schaartje knip je ze doormidden, vlak voor je hem aansteekt, zodat je een halve sigaar rookt.
Niet dat het goed is voor je, maar zoals Geerten zegt, leven is niet zozeer lang leven, als wel goed leven.
Ook kijk ik uit naar het winterseizoen, als de verse sinaasappels er weer zijn, en nog beter, granaatappelsap, waarvan ik niet wist dat ik het zo lekker vond.
Bij Bar Apollo persen ze het sap vers voor je, een groot ruimhartig glas, soms aangevuld met bloedsinaasappel, waarlijk een bad voor het innerlijk.
Vale
Verder hoort er prestige bij, waardigheid. De juiste kleren, het juiste voertuig. Vale, noemde Nicholas Taleb dat in The Black Swan, naar de stoïcijn Seneca. Zo ook flaneren is vale, slenteren met de Panamahoed op en daar dan tegen tikken als Il Barone voorbij loopt, de enige andere op dit eiland die zo’n hoed draagt.
Op weg naar de dagelijkse cocktail met rode Martini in Bar Minerva kijk ik vervolgens naar de blauwe vissersbootjes in de haven, de bloeiende mimosa en de amandelbloesems, de eenden die schommelen in de bronnen van Arethusa. Of misschien doe ik dat ook wel allemaal los van elkaar
Natuurlijk ben ik benieuwd naar de bibliotheek van Geerten, welke boeken hij daar om zich heen heeft. Vast veel over de oude Grieken, ik bestelde onlangs via boekwinkeltjes.nl zijn boek ‘De ongeschreven leer’ over Plato. Wat trouwens geen klein boekje is, waarschijnlijk belandt hij in mijn antibibliotheek, tussen de andere kloeke werken.
“Ik heb dat verschrikkelijke, zwakke hart en ik kan zomaar elk moment het loodje leggen. Er zijn een handvol boeken die ik echt bij leven uitgegeven wil zien. Het boek Wellevenskunst, over een groep geleerden die praten over politiezaken die niet zijn opgelost. Dan een boek over het leven van een van mijn lievelingsschrijvers, George Gissing. Een soort boek als Julian Barnes schreef over Gustave Flaubert, Flauberts papegaai. En een boek over beroemde, tragische heldinnen. Jean Seberg, Marie Trintignant. Twaalf in totaal.”
Maar als ik het goed begrijp komen er nu eerst twee nieuwe uitgaven. Dat zou al heel mooi zijn. Tot het zover is kan je elke dag op vakantie naar Sicilië met dit kleinood van Meijsing. Van harte aanbevolen.
Eindoordeel
Cijfer: 8
Zou ik het bewaren als de boekenkasten vol zijn en er geruimd moet worden: Ja, deze blijft al is het op een plankje vakantieboeken
Red Right Hand van Nick Cave is één van de meest fascinerende nummers uit de hedendaagse popmuziek. Ik dook er eens wat dieper in en kwam boven met de tekstuele en muzikale achtergronden van deze song uit 1994, die voor het eerst verscheen op het album Let Love In. Plus nog een muzikaal zijpaadje over de lange zwarte jas en een paar covers. Maar we gaan eerst terug naar de 17e eeuw.
Het was John Milton die in 1667 het epische gedicht Paradise Lost publiceerde, over de zondeval van de mens en de verdrijving van Adam en Eva uit het Hof van Eden. Daarin is een hoofdrol weggelegd voor Lucifer, die ook al optrad in een vergelijkbaar gedicht van Joost van den Vondel. Dat kwam in dit blog al eens voorbij.
Er is zelfs even gedacht dat Milton zich voor zijn gedicht liet inspireren door Vondel, maar dat is rond 1895 weerlegd. Het was louter toeval dat beide teksten zich van dezelfde thematiek bedienden, luidde uiteindelijk het oordeel.
De thematiek is die van de rebellerende Lucifer die zich verzet tegen de almachtige God en daarvoor de mens uit het Paradijs laat struikelen om Hem een hak te zetten. Om het maar even zo kort mogelijk te beschrijven.
Red Right Hand is tijdens concerten één van de vaste nummers uit het repertoire. Cave improviseert tijdens dit soort songs met zowel de tekst als de muziek, afhankelijk van wat er in de wereld allemaal gebeurt. Dat doet hij ook met Higgs Hoson Blues. Het voelt aan als een hoogmis, met Cave als donderende priester over de parochie.
Twee stukjes uit beide gedichten ter illustratie
Vondel
En liever d’ eerste Vorst in eenigh laeger hof,
Dan in ’t gezalight licht de tweede, of noch een minder
Zoo troost ick my de kans, en vrees nu leet noch hinder.
Milton
Here may we reign secure, and in my choice
To reign is worth ambition, though in Hell.
Better to reign in hell than serve in heaven.
Kristen Terrana maakte een serie tekeningen rondom Red Right Hand
Lucifer
Het verzet van Lucifer wekte de toorn van God, die sowieso in het Oude Testament nogal eens tekeer gaat als ’t Hem niet zint. Net als Milton en Vondel vind ik het een fascinerend thema als het Goede kwaad doet en andersom. Heiligt het doel de middelen?
Waar ligt die grens dan precies tussen opportunisme en noodzaak? Wanneer is het Goede niet goed meer? En hoe beoordeel je dat dan? Dit thema, het grijze gebied tussen goed en kwaad, zit verweven in vrijwel het hele werk van Nick Cave.
My belief in God—well, that’s a little complicated. I’m full of doubt in that respect, but replete with belief, too. Full of both things. Mostly, I inhabit a space between belief and unbelief.
nick cave
Vooropgesteld, hier is de vraag stellen belangrijker dan het antwoord, vind ik. Al zullen de preciezen het stellen van de vraag misschien al kwalijk vinden.
Maar goed, Milton stelt hem wel in Paradise Lost en komt uiteindelijk bij dit sonnet, die hij laat uitspreken door de gevallen engel Belial. Want we waren op zoek naar die rode rechterhand.
What if the breath that kindled those grim fires,
Awaked, should blow them into sevenfold rage,
And plunge us in the flames; or from above
Should intermitted vengeance arm again
His red right hand to plague us?”
Higgs Hoson Blues
Daar is ie dan, de red right hand. Een detail uit het epos van Milton dat Cave laat uitgroeien tot een metafoor over de grijze grens tussen goed en kwaad in de songtekst. Die vind je trouwens terug aan het eind van dit blog. Het mooie is dat Cave er een verhaal van maakt; hij maakt jou de hoofdpersoon in zijn lied.
Waardoor jij je afvraagt wie dan de man is met die rooie rechterhand.
Milton verwijst er mee naar de God uit het Oude Testament, maar Cave laat dat in het midden, weer die grijze grens. Bij hem is het a ghost, a god, a man, a guru. Misschien wel alle vier tegelijk, wie zal het zeggen. Ook Mick Harvey, veelvuldig gitarist bij Cave, zegt na al die jaren nog steeds niet te weten wie dat nu is, de man in the dusty black coat with the red right hand.
En Cave houdt zijn mond.
Volgens hem kan het namelijk veranderen. De man met de red right hand zou steeds iemand anders kunnen zijn. Afhankelijk van hoe het leven je vergaat is het een geest, een god, een man of een goeroe.
Desondanks waarschuwt ie je.
And hey buddy, I’m warning
you to turn it off (..)
You’re one microscopic cog
in his catastrophic plan
Designed and directed by
his red right hand
Net als Denzel Washington, die dit zei nadat Will Smith klappen had uitgedeeld op de uitreiking van de Oscars in 2022: “At your highest moment, be careful, that’s when the devil comes for you.”
Later voegde hij er nog deze quote aan toe: “When the devil comes at you, maybe it’s because you’re trying to do something right.”
Ook in Higgs Hoson Blues raakt Nick Cave aan het thema tussen Goed en Kwaad. In dat nummer dreigt de duivel de geheimen te kopen van de elementaire deeltjes, zoals Robert Johnson zijn ziel aan de duivel verkocht voor een nieuwe gitaar.
Beelden van Higgs Hoson Blues, live uit Istanbul 2022. Niet de allerbeste geluidskwaliteit (luister daarvoor naar de opnames van Live in the Royal Albert Hall 2015, ook op youtube te vinden) maar wel geweldig om te zien hoe Cave zijn rol speelt en het publiek ment. Is hij a ghost, a god, a man, a guru?
Well here comes Lucifer With his cannon law He got the real killer groove Robert Johnson and the devil man Don’t know who’s gonna rip off who
Man in the long black coat
Na deze twee iconische nummers over de strijd tussen goed en kwaad is het tijd geworden voor het zijpaadje met de lange zwarte jas, zoals ik beloofde in de inleiding.
De man in the long black coat is een thema dat regelmatig terugkomt in muziek. Eigenlijk is het al heel oud, en diende het als waarschuwing voor de duivel. Ga niet mee met mysterieuze mannen die je proberen te verleiden. Later werd die insteek specifieker gemaakt tot een onbetrouwbaar sujet dat er met je ziel vandoor gaat. Zoals in de red right hand.
Somebody seen him hangin’ around At the old dance hall on the outskirts of town He looked into her eyes when she stopped him to ask If he wanted to dance he had a face like a mask Somebody said from the bible he’d quote There was dust on the man in the long black coat
Twee versies van Man in the Long Black Coat. Boven het origineel van Dylan. Daaronder de cover van Mark Lanegan, uit de biopic “I’m not There.”
Eerlijk gezegd had ik wel een verwijzing verwacht tussen dit nummer van Dylan en de thematiek van Cave. Ik heb dat echter niet kunnen vinden. Dylan schreef zijn nummer over de man in de zwarte jas in 1989, waar Cave in 1994 Red Right Hand publiceerde. Niet alleen vertoont de tekst overeenkomsten, ook muzikaal hoor ik die.
Maar het is zoals tussen Vondel en Milton: waarschijnlijk toeval dat beiden zich van dezelfde thematiek bedienden.
Voor hetzelfde album ‘Let love in’ nam Cave ook de track Loverman op, later gecovered door Metallica op Garage Inc. Daarin zit ook weer het thema van de devil man, in zijn lange zwarte jas.
There’s a devil laying by your side (How much longer?) There’s a devil laying by your side (How much longer?) You might think he’s asleep, but take a look at his eyes (How much longer?) And he wants you, darling, to be his bride (How much longer?) Yeah, there’s a devil laying by your side (How much longer?)
Man in Black
Van de Man in the long black coat is het maar een klein stapje naar de Man in Black, de bijnaam van Johny Cash. Aan het eind van zijn leven begon Cash met het opnemen van een serie nummers uit zijn eigen repertoire en dat van anderen, onder leiding van Rick Rubin. Het resultaat was een aantal albums met nummers die in hun kaalheid, ontdaan van alle franje, zeer overweldigend klonken.
Een van die nummers was The Mercy Seat, ook al zo’n Cave klassieker die tijdens live optredens het karakter van een preek krijgen. En die gaat over goed en kwaad.
Cave was apetrots op de cover. Het kan me niet schelen wat ze ervan zeggen, zei hij, Johnny Cash recorded my song. “Like all the songs he does, he made it his own. He’s a great interpreter of songs – that’s part of his genius. These are the things that can’t be taken away from you.”
Way down in the Hole
Tot slot nog een klein zijstapje naar de muzikale inspiratie voor Red Right Hand. In 1998 verscheen er een dubbel CD met diverse nummers die de muziek van Nick Cave beïnvloed hebben. Daaronder Way down in the Hole, van Tom Waits. Zowel de muziek als de tekst vertonen overeenkomsten met Red Right Hand.
Hieronder een oude opname, met daar weer onder een fragment van de tekst.
When you walk through the garden You gotta watch your back Well I beg your pardon Walk the straight and narrow track If you walk with Jesus He’s gonna save your soul You gotta keep the devil Way down in the hole
Waarmee we het zijpaadje afsluiten en overgaan tot een paar covers. Want die status heeft Red Right Hand in het moderne songbook wel gekregen.
Covers
Inmiddels zijn we aangeland bij de covers.
Twee stukjes tekst uit Stranger than Kindness, een tof boek van Nick Cave over zijn creatief proces. Verderop laat ik nog iets anders uit dat boek zien.
Peaky Blinders is een serie van Netflix over de familie Shelby, die vlak na de eerste wereldoorlog een criminele bende aanvoerde in Birmingham. Red Right Hand werd daarvan de titelsong, maar ook de rest van de muziek uit de serie was uitstekend gekozen.
Eén van de leukste van vele Red Right Hand covers uit de serie is die van Snoop Dogg. Overigens was Cave daar net zo trots op als de cover van Cash over The Mercy Seat.
Ook leuk is die van Nell Smith. Zij was 14 toen ze The Flaming Lips tegenkwam. Op één of andere manier was daar een klik, waarop ze besloten samen muziek op te nomen. Dat werd een album met covers van Nick Cave, waaronder Red Right Hand.
Het enthousiasme van The Flaming Lips in deze clip is natuurlijk hartverwarmend. Toch een beetje of ze bij The Muppets op visite is. Ook geinig: Nell had nog nooit van Cave gehoord voor ze dit opnam.
Droevig nieuws kwam in oktober 2024, toen bleek dat Nell bij een auto ongeluk om het leven was gekomen. Ze was pas 17 en haar debuutalbum stond op uitkomen. Ik was er echt van ontdaan.
Tot slot nog de moeite waard om te laten horen: de versie van de Arctic Monkeys. In 2009 namen ze Red Right Hand op als B-kantje voor de single Crying Lightning. Dat klinkt dan zo.
Er zijn nog wel meer leuke uitvoeringen, maar die hebben niet altijd interessante beelden erbij om op de website te plaatsen. Dus die heb ik in een ander lijstje gezet, de Rizoomes Longlist. Op Spotify staat deze playlist met onder andere de covers van Red Right Hand. Waaronder interessante uitvoeringen van Giant Sand en Iggy Pop.
En zo zijn we langzamerhand aan het eind van dit blog gekomen. Ik hoop dat ik iets van de fascinatie over Red Right Hand heb kunnen overbrengen en waarom het meer is dan zomaar een popliedje. Natuurlijk heeft Cave in zijn oeuvre ook niemendalletjes opgenomen, niemand maakt alleen maar topwerk.
Maar nummers als Red Right Hand en Higgs Hoson Blues zijn zowel tekstueel en muzikaal van een ander niveau. In mijn ogen is het serieuze kunst waarbij de inhoud naadloos aansluit op de vorm, inclusief de performance zelf.
Het is totaaltheater.
Nick Cave staat wat dat betreft op eenzaam hoogte. Er zijn niet heel veel andere popmuzikanten die hetzelfde kunnen, zeker niet voor langere tijd. Frank Zappa. Bob Dylan. Tom Waits. En David Bowie. En dan houdt het op, denk ik. Maar mail me vooral als je aanvullingen hebt.
Update 5 mei 2023
Op de website The Red Hand Files gaat Nick Cave in gesprek met fans en brievenschrijvers. Zo vlak voor de kroning van Charles ontstaat er consternatie in een deel van de fanschare als ze er achter komen dat Nick is uitgenodigd.
En er nog heen gaat ook.
Cave naar de Coronation?!? Seriously?!? Are you a monarchist? What would the young Nick Cave have thought of that?!
Stranger than Kindness is een boek van Nick Cave dat zich richt op de creatieve aspecten van zijn muziek. Daaruit deze foto van zijn aantekeningenboekje waarin de eerste tekstfragmenten van red right hand zijn opgeschreven. Voor de liefhebbers van Cave een aanrader.
In de braakliggende weken van het nieuwe jaar meldden zich alsnog enkele nagekomen berichten uit de crisiskrant van 2022. Over crisis als meme en crisis omdat het te goed gaat. En Ajax. Het gaf stof tot nadenken, precies waar januari volgens mij ook voor bedoeld is.
En toen was het zomaar opeens 2023.
De kerst was nog niet eens helemaal gedigesteerd toen een klein virusje, geen corona, zich onverhoopt aandiende, waardoor de aanloop naar het nieuwe jaar in een zekere lusteloosheid ontaardde. Dagen van niets en toen, plop, nieuwjaar. Ik denk dat ik het pas op 2 januari echt door had. Maar misschien ook niet, was het zelfs nog pas een paar dagen later.
Tekening Wendy Kiel
De goede voornemens waren in ieder geval nog niet af. Dat moest later maar, zo bedacht ik mij deze keer, het was sowieso eigenlijk gekkenwerk om na zo’n drukke periode helemaal opnieuw te beginnen. Beter was het om in januari uit te brakken van wat er afgelopen maanden allemaal gebeurd was en eens voor jezelf te evalueren wat je er zoal van vond. Zonder tijdsdruk.
Want wij reflecteren te weinig, was één van mijn eerste bevindingen.
We raffelen zo’n jaar af in de laatste twee weken en scheuren dan gelijk door naar een nieuwe. Nergens houden we halt, noch denken we even na. Dus weten we niet goed of we misschien iets belangrijks gemist hebben, dan wel iets hebben meegemaakt dat we liever hadden overgeslagen.
Crisiskrant
Zo was ik in 2022 enthousiast begonnen met de crisiskrant, het is maar een piepklein voorbeeld. Een doorlopend blog met berichten uit de krant over crisis. Na een paar maanden stopte ik er al weer mee, het pakte anders uit dan ik had gedacht. Hetwelk ik vooraf had kunnen weten als ik beter had nagedacht, zo bleek uit mijn zelfevaluatie.
Maar als je er op googelt staat ie wel bovenaan, de crisiskrant.
Nog even over die zelfevaluatie, ik ben dat gaan doen naar aanleiding van wat ik las over het OK Plateau. Als je de regels van Foer volgt moet je dat direct doen na iedere betekenisvolle gebeurtenis. Tegenwoordig mijmer ik in januari dan zo’n beetje na over de lessen die ik daaruit leerde over mezelf, in het kader van Prohairesis. Het is nooit klaar, zo’n ik, altijd wat aan te doen.
Dit is één van de serie plaatjes die DALL-E maakte op de vraag om Johan Cruyff te schilderen op een bezem over Holland in de stijl van Kees van Dongen.
Ik heb echter ook een paar berichten gemist in het afgelopen jaar. Dat wil zeggen, ik heb ze nog wel maar had er nog niet over geschreven. Tot nu, ik kwam ze tegen in de evaluatie over 2022. Nagekomen berichten uit de crisiskrant van 2022.
Crisis als het te goed gaat
Eind oktober 2022 liet Frits Abrahams, columnist van het NRC, zijn licht schijnen over de crisis bij Ajax. Hij constateert dat tijden van grote groei vaak afgewisseld worden met diepe crises. Op enig moment ontstaat er het gevoel dat de successen toegeschreven mogen worden aan de superieure kwaliteit van de leiding. De zelffelicitatie kan van start.
Ergens in dat proces nam men de afslag van bewust bekwaam naar onbewust zelfgenoegzaam en sloeg het onbewust bekwaam over. Het is precies daarom dat ik al die verhalen over organisatiematuriteit met een korreltje zout neem; alles wat je niet rationeel kunt beantwoorden wordt in dergelijke metingen niet meegenomen. Daarom vallen die scores ook altijd zo opvallend hoog uit.
Bij zulke bedrijven zie je vaak ook de leiding zelfgenoegzaam in slaap sukkelen of afleiding zoeken in tijdverdrijf dat de zinnen prikkelt. Dan ontstaan er grote schandalen en volgen er ontslagen die nog meer onrust veroorzaken. Een jaartje later is iederéén van slag. Er worden nieuwe puinruimers aangesteld, maar die komen tot de ontdekking dat het dweilen is bij een kraan die rechtstreeks op een vloedgolf is aangesloten.
Frits abrahams
Volgens Abrahams schiet zo’n bedrijf vaak in ontkenning. Kritische vragen worden niet beantwoord of bits afgedaan als ongenuanceerd en niet ter zakekundig. In plaats van naar zichzelf te kijken, wordt de boodschapper aangevallen. Precies zoals het vulnerabe system syndrome voorspelt: blame, denial en the blinkered pursuit of the wrong goals.
“Daarmee is Ajax in de ontkenningsfase beland, typerend voor veel bedrijven in nood. Het doet me denken aan de hoofdredacteur, lang geleden, die de cijfers over abonneeverlies eenvoudig verzweeg. Het hoeft niet fataal te worden, maar het moet niet te lang duren.”
Eigenlijk is dat altijd het beste, dat het niet te lang duurt. En een beetje intellectuele bescheidenheid, dat kan ook nooit kwaad.
Organisations fail because they are successful. Organisations incubate accidents not because they are doing all kinds of things wrong, but because they are doing most things right
sidney dekker uit Drifting into failure: theorising the dynamics of disaster incubation
Crisis als meme
Een ander nagekomen bericht uit de crisiskrant van 2022 kwam van Steije Hofhuis. Hij deed onderzoek naar de heksenvervolgingen in de middeleeuwen. In tegenstelling tot wat nu vaak beweerd wordt, was dat volgens hem geen vorm van vrouwenonderdrukking, maar een complottheorie die razendsnel rondging omdat het aansloot bij de angsten van toen, bij de magie waar men toen in geloofde.
Waardoor de heksenverhalen zich als een lopend vuurtje verspreidden.
Als je dus iets wilt leren over hoe situaties zich kunnen ontwikkelen moet je onderzoeken wat mensen echt denken en voelen in die tijd en context. Ongeacht of je het er mee eens bent of niet. Afwijzen, al dan niet achteraf, leidt niet tot begrip en daardoor niet tot inzicht. Je komt dan niet verder dan situation awareness level 1.
Als je mazzel hebt. Grote kans dat het verhaal ondertussen ongezien aan je voorbij gaat.
Hofhuis ontleedt hekserijverhalen als ‘cumulatief concept’: min of meer toevallige elementen (sabbat, vliegen, kinderen) maakten ze in razend tempo invloedrijker: ‘Als mijn hypothese klopt, dan passen sommige cultuurfenomenen zich aan zonder dat wij dat doorhebben.’
Dat laatste sluit naadloos aan op het principe van de polycrisis. Verschillende crises (verhalen) vermengen zich met elkaar tot een nieuw construct waarvan de schade groter is dan de som der delen.
Volgens Hofhuis passen die verhalen (en dus misschien ook crises) zich makkelijk aan de tijd en sentimenten aan. Het ontwikkelt zich dus als een zelfstandige entiteit zonder een rechtstreekse koppeling aan de fysieke realiteit.
Oftewel, het zijn memes, zoals Richard Dawkings ooit beschreef in zijn beroemde boek The Selfish Gene.
Een meme is een begrip uit de memetica en betekent een idee of ideeën-stelsel zoals een godsdienst of ideologie, dan wel een techniek of andere menselijke vinding of gebruik dat zich onder informatiedragers verspreidt (tot nu toe voornamelijk menselijke hersenen en sociale netwerken), en wordt ook wel omschreven als een besmettelijk informatiepatroon. Een meme is een zichzelf vermeerderende eenheid van de culturele evolutie, zoals een gen de eenheid is van de biologische evolutie
wikipedia
Inmiddels gelooft 21% van de mensen in Nederland dat de wereld wordt bestuurd door een kleine, geheime groep van mensen. Nog eens 20% weet niet of dat waar is of niet, maar staat daar dus wel open voor.
Crisis als een meme. Zo had ik er nog nooit naar gekeken. Maar ja, je gaat het dan ook pas zien als je het doorhebt. Dat wisten ze bij Ajax al lang, maar ze waren het een beetje vergeten.
De Tijgerkat is de enige roman van Giuseppi Tomasi di Lampedusa, maar wel eentje die een (crisis)manager zich ter harte moet nemen. Vooral voor die crises die langzaamaan een omwenteling veroorzaken en systemen opschudden. Maar toch ook voor de snelle varianten. Dan heet de stelling van de Tijgerkat opeens het Rode Koningin effect.
Beginzin: “De dagelijkse rozenkrans was afgebeden. Een half uur lang had de kalme stem van de prins de smartelijke gebeurtenissen gememoreerd. Een half uur lang hadden allerlei andere stemmen voor een weefsel van golvend gonzen gezorgd waarin ongewone woorden opklonken als gouden bloemen: liefde, maagdelijkheid, dood.”
“Ik heb het heel goed begrepen: jullie willen ons, jullie ‘vaders’, niet vernietigen: jullie willen alleen onze plaats innemen.” Het is 1860 en we zijn op Sicilië. Aan het woord is don Fabrizio, bijgenaamd de Tijgerkat. Tevens de prins van Salina en de oudste nazaat van een dynastie die op zijn laatste benen loopt.
Garibaldi
Generaal Garibaldi heeft zojuist met zijn roodhemden het eiland geënterd en vecht de oude kaste van edellieden de deur uit, om uiteindelijk in 1861 de eenheidsstaat Italië te kunnen uitroepen. Het zou overigens nog tot 1870 duren voordat Rome zich bij het nieuwe land voegde. En nog veel langer voor Italië het land zou zijn wat het nu is.
In de Tijgerkat gaat het nauwelijks over die landing en de bijbehorende oorlog. Dat zijn slechts de randverschijnselen waarbinnen het echte verhaal zich afspeelt: de instorting van de oude adelstand.
En dat heeft Fabrizio drommels goed in de gaten, in een gesprek met pater Pirrone, de paleisgeestelijke: “We zijn niet blind, beste pater, we zijn slechts mensen. We leven in een werkelijkheid die in beweging is en waaraan wij proberen ons aan te passen, zoals de algen meebuigen met de stromingen in de zee.”
Giuseppi Tomasi di Lampedusa kwam zelf uit de Siciliaanse adel. Zijn grootvader had de omwenteling na Garibaldi meegemaakt. Fabrizio is naar zijn beeld gemodelleerd.
Aanpassing aan de omgeving vindt Fabrizio via Tancredi, zijn neef. Die kiest namelijk de samenwerking met de roodhemden van Garibaldi en dient ook enige tijd in zijn leger. Wat de vraag oproept of hij een opportunist is, een overloper of een strateeg. Of misschien wel alle drie?
Tancredi
Tancredi laat de oude familiebanden niet vallen, ondanks zijn flirt met het opkomende regime. Gedurende het boek zal hij zijn oompje, zoals hij Fabrizio liefkozend noemt, met alle egards behandelen en er ook voor zorgen dat de nieuwe machthebbers eerbiedig blijven omgaan met de laatste der Salina’s.
Het is ook Tancredi die de beroemdste stelling van dit boek uitspreekt. Een stelling die de directe aanleiding vormde om de Tijgerkat te gaan lezen, omdat hij nieuwsgierig maakte naar de context van het verhaal. Hoe breed zou je de uitspraak kunnen interpreteren?
“Als we willen dat alles blijft zoals het is, moet alles anders worden.”
Dat Tancredi dit zegt betekende voor mij dat hij in de eerste plaats een strateeg is. Hij wist dat je alleen kunt overleven als je in staat bent je aan te passen aan wat er in je omgeving gebeurt. Liefst nog een stapje meer, want de concurrentie zit niet stil. En dat is keihard werken, om niet te verliezen.
Rode Koningin
Dit fenomeen, waarbij concurrerende soorten steeds moeten veranderen om te behouden wat ze hebben, is afkomstig uit de evolutiebiologie en wordt wel het Rode Koningin Effect genoemd, vernoemd naar de rode koningin uit het boek Alice in Wonderland.
Now, here, you see, it takes all the running you can do, to keep in the same place.
red queen
Rode Koningin, tekening Wendy Kiel
Als een soort niet in staat is om voldoende mee te verbeteren met de concurrentie, zal het uiteindelijk verdwijnen. Door de evolutiebiologie is het Rode Koningin effect beschreven voor soorten, organismen die zich met elkaar kunnen voortplanten tot nieuwe nakomelingen.
Maar als je breder kijkt, geldt het ook voor koninkrijken en dynastieën. Zoals die van don Fabrizio, de Tijgerkat. Wat hij beschrijft, wat hij beleeft, is een topzware adelstand, verworden tot een doel op zichzelf dankzij de overvloedige rijkdom en nutteloosheid.
“De rijkdom was in de vele eeuwen van haar bestaan omgezet in ornament, weelde, genoegens, louter hierin. (..) De rijkdom had, als oude wijn, onderin het vat de droesem achtergelaten van de hebzucht, van de goede zorgen, van de voorzichtigheid ook, zodat alleen de gloed en de kleur bewaard waren gebleven.”
Implosie
Door de jaren heen waren de Salina’s en de andere adellijke families een eigen biotoop gaan vormen. Ze ontwikkelden hun eigen regels, omgangsvormen en gedragsvoorschriften, die geen enkele relatie met de werkelijke wereld meer had. Ze hebben zichzelf geïmplodeerd, zonder dat ze het doorhadden. Op een enkeling na dan, zoals de Don. Maar die had er de kracht niet meer voor om er nog wat aan te veranderen.
Niet dat de implosie voor een vacuüm zorgt, trouwens. De nieuwe machthebbers dienen zich al aan, ziet Fabrizio. En hij weet dat dit niet de laatste keer zal zijn dat de bestuurlijke elite zichzelf vernietigt.
“Mocht deze klasse verdwijnen, zoals dat al zo vaak is gebeurd, dan zou er dadelijk een andere opstaan die net zo is, met dezelfde feilen en kwaliteiten. Die zou zich dan wellicht niet meer beroepen op het bloed, maar op, wat zal het zijn, ….op het feit dat iemand langer op een bepaalde plek woont dan iemand anders, of op zogenaamde diepgaandere kennis van de een of andere voor heilig gehouden tekst. (..) Dit alles zou niet zo mogen blijven, maar het blijft zo, altijd: wat de mens altijd noemt, welteverstaan, een eeuw, twee eeuwen. Daarna zal het anders zijn, maar erger.”
Tomasi met zijn neef Lucio Piccolo, omstreeks 1930.
Het is verleidelijk om de stelling van de Tijgerkat nog breder te interpreteren en te vertalen naar de huidige tijd, de situatie nu, merkte ik tijdens het lezen.
Te vertalen naar de grote bedrijven, die zich misschien overleefd hebben in een uitgerangeerd en achterhaald businessmodel.
Naar de politieke partijen, die drukker met zichzelf zijn geweest dan met hun opdracht en nu de aansluiting met het volk dreigen te missen.
Of naar de televisieprogramma’s, waar de sterren begonnen te geloven dat ze goden waren en boven de wetten stonden uit de gewone mensen wereld.
Naar vul maar in. Zelfs naar jezelf, als je maar oud genoeg bent.
Wie dit prachtige boek van Tomasi eenmaal heeft gelezen weet dat uiteindelijk alles anders zal worden zonder dat het blijft als het was. Maar ook met melancholie valt prima te leven, tot “de bulderende zee opeens volkomen stil valt.”
De smaak van pils. Update 5 augustus 2022
“Als we willen dat alles blijft zoals het is, moet alles anders worden.” Als je eenmaal bewust bent van deze uitspraak kom je hem opmerkelijk vaak tegen. Het is een beetje de vraag of alle gebruikers de Tijgerkat ook daadwerkelijk gelezen hebben, maar het is in ieder geval geen obscuur aforisme meer.
Het recept van Martinus Nuchter is uitgedokterd door de supercomputer Watson om goed aan te sluiten bij het karakter van Groningen.
Dat komt vooral omdat pils valt onder het Bierbesluit 1926. Daarin staat precies beschreven waaraan een pils moet voldoen. Het is daardoor heel lastig om smaakverschillen te camoufleren, wat met speciaalbieren wel kan. Bovendien is de pilsdrinker gehecht aan zijn merk met diens karakteristieke smaak.
Het gevolg is dat de receptuur wekelijks wordt aangepast om maar dezelfde kwaliteit te behouden. Zelfs tussen twee verschillende installaties wordt anders gebrouwen om hetzelfde resultaat te bereiken. Alleen het gist is altijd hetzelfde.
“Bijna elke brouwronde kijkt Hendrikx daarom of hij minuscule aanpassingen moet doen – in de doseringen van mouten, of de hoppen bijvoorbeeld – om telkens een constant resultaat te krijgen. Ook investeringen in bijvoorbeeld nieuwe brouwketels en gistmanagementsystemen zijn daarop gericht. Kortom: innoveren om dat pilsje zoveel mogelijk gelijk te houden.”
En zo keek ik toch opeens weer anders naar mijn glaasje pils; nooit geweten dat er zo veel moest veranderen om alles te houden zoals het was.
Dit is het tweede blog over literatuur en crisis. Eerder schreef ik over Stijn Streuvels en de overeenkomsten tussen een oude oorlog en de nieuwe pandemie.Een ander blog dat je misschien leuk vindt gaat over de onderstroom bij crisis.
Deze quote van Cortazar leek mij toepasselijk om een serie uitspraken, aforismen en citaten van wijze en onwijze mensen mee te beginnen. Elke quote van een ander zegt namelijk ook iets over jezelf. Of je het er nu mee eens bent of niet, altijd gebruik je het om je eigen mening te benadrukken. En leen je bovendien het gezag van de ander om jouw standpunt kracht bij te zetten. Dat zal ze leren. Zegt Julio.
Daar ben ik het natuurlijk mee eens. Maar soms is een quote ook gewoon leuk of inspirerend. Zet ie je even aan het denken. Wie weet onthoud je hem misschien wel. Daarna duurt het niet lang voordat je vergeten bent dat je hem hier vandaan hebt, van Rizoomes quote. Zo gaat dat.
Deze pagina wordt in de loop van 2022 verder aangevuld. Elke week een blokje van zeven nieuwe quotes.
Whenever there is any doubt, there is no doubt.
Robert de niro in ronin
We have to believe in free will. We’ve got no choice.
Isaac Bashevis Singer
The trouble with our times is that the future is not what it used to be.
paul valery
Het zou kunnen dat de ander gelijk heeft.
hans georg gadamer
Egotist: a person of low taste, more interested in himself than in me
ambrose bierce
Alles gaat voorbij, behalve het verleden.
Luc Huyse
This too, shall pass
oud perzische uitspraak, beroemd geworden door abraham lincoln
Rizoomes Quote Week 2
Rizoomes quote Goethe van een muur langs het Pieterpad, ergens in de buurt van Groesbeek
There are no happy endings in history, only crisis points that pass.
Isaac Asimov, The Gods Themselves, 1972
All of humanity’s problems stem from man’s inability to sit quietly in a room alone.
blaise pascal
Circumstances don’t make the man, they only reveal him to himself.
epictetus
I want you to be nice until it’s time not to be nice.
dalton in de film ‘roadhouse’
All things are subject to interpretation. Whichever interpretation prevails at a given time is a function of power and not truth.
friedrich nietzsche
It’s not what you look at that matters, it’s what you see.
Een deskundig mens is een mens die zich volgens de regels vergist
paul valery
You can make a buffalo go anywhere, so long as they want to go there
jerry weinberg
An artist must smash down the systems that domesticate the mind.
Moebius
The best work is not what is most difficult for you; it is what you do best.
jean paul sartre
In a time of drastic change, it is the learners who inherit the future. The learned usually find themselves equipped to live in a world that no longer exists
eric hoffer
We live in a world where there is more and more information, and less and less meaning
jean baudrillard
Rizoomes Quote Week 4
Seneca kent zijn klassiekers 🙂
Errare humanum est, perseverare diabolicum
seneca
Argo is an object with no other cause than its name, with no other identity than its form.
roland barthes (wiens werk handig uitkwam om te bepalen of een oldtimer met nieuwe onderdelen nog steeds een oldtimer is. lees het hier)
You need a story to displace a story. Metaphors and stories are far more potent (alas) than ideas; they are also easier to remember and more fun to read. If I have to go after what I call the narrative disciplines, my best tool is a narrative.
Nassim Nicholas Taleb
De ervaring leert dat er altijd van alles misgaat. De vraag is alleen, wanneer.
chateau meiland
Everything we see hides another thing, we always want to see what is hidden by what we see, but it is impossible.
There are some things one remembers even though they never have happened.
harold pinter in old times, 1971
Rizoomes Quote Week 5
Een voorbereide geest heeft het geluk aan zijn zijde
Makaya McCraven, jazzdrummer extraordinaire
Whereof one cannot roar, thereof one must be silent.
chewbacca
The electric light did not come from the continuous improvement of candles.
oren harari
I quote others only in order the better to express myself.
michel montaigne
A dwarf standing on the shoulders of a giant may see farther than a giant himself.
didacus stella
Just slow things down and it becomes more beautiful.
david lynch
It is impossible to begin to learn that which one thinks one already knows.
epictetus
Rizoomes Quote Week 6
There is no good reason good can’t triumph over evil, if only angels will get organized along the lines of the mafia
kurt vonnegut
Put a good person in a bad system and the bad system wins, no contest
W. edwards deming
“Je moet je geen illusies maken, het gebeurde bijna nooit; maar in sommige uiterst zeldzame, bijna miraculeuze gevallen – die niettemin echt voorkwamen – kon het toch gebeuren.”
Michel Houellebecq heeft zijn eigen black swan definitie gemaakt. (uit elementaire deeltjes)
Freedom is never free. It requires risk taking.
nassim nicholas taleb
Seneca in het Prado
The important thing about a problem is not its solution, but the strength we gain in finding the solution.
seneca
A writer – and, I believe, generally all persons – must think that whatever happens to him or her is a resource. All things have been given to us for a purpose, and an artist must feel this more intensely. All that happens to us, including our humiliations, our misfortunes, our embarrassments, all is given to us as raw material, as clay, so that we may shape our art.
jorge luis borges
An ability to understand or appreciate beauty is going to make you a much more better decision maker as a human.
david snowden
Rizoomes Quote Week 7
In a crisis that forces a choice to be made among alternative courses of action, people tend to choose the worst possible course.
rudin’s second law
Experience is the name that each one gives to his mistakes.
oscar wilde
People who think they know everything are a great annoyance to those of us who do.
isaac asimov
Your mind will take the shape of what you frequently hold in thought, for the human spirit is colored by such impressions.
marcus aurelius
Anton Chekov, schilderij van Levitan uit 1886
Ik ben niet altijd mijn eigen mening toegedaan.
paul valery
Any idiot can face crisis; it’s this day-to-day living that wears you out.
anton chekov
It is far easier to figure out if something is fragile than to predict the occurrence of an event that may harm it.
nassim nicholas taleb
Rizoomes Quote Week 8
He who is everywhere, is nowhere
seneca
You practice and you get better. It’s very simple.
Philip Glass
When an old person dies, a library burns to the ground
oud afrikaans spreekwoord
Not al those who wander, are lost
tolkien
Als twee mensen hetzelfde doen, doen ze niet hetzelfde.
terentius
No man steps in the same river twice
heraclitus
An essential element of any art is risk. If you don’t take a risk then how are you going to make something really beautiful, that hasn’t been seen before?
francis ford coppola
Rizoomes Quote Week 9
Wie bang is, krijgt ook klappen
Sam de Hond. Inderdaad de vader van.
A man who carries a cat by the tail learns something he can learn in no other way.
mark twain
Normal is an illusion. What is normal for the spider is chaos for the fly.
charles addams (schrijver van de familie)
Unless you are prepared to expect the unexpected, be prepared to expect the unexpected defeat.
Anirudh Sethi
Favorable surprises are easy to handle. It’s the unfavorable surprises that cause the trouble.
David Clark, internetpionier
The more corrupt the state, the more numerous the laws
tacitus
Rizoomes Quote Week 10
Nationalism is an infantile disease. It is the measles of mankind.
albert einstein
The cental rule in life is that it is much, much better to panic early than late
nicholas taleb
Understand, don’t memorize
richard feynman
If a man knows more than others, he becomes lonely
carl jung
Aan veranderingen kan ik niks veranderen.
typisch moerdijk
For every complex problem there is an answer that is clear, simple and wrong.
h.l. mencken
We zijn niet schuldig aan het verleden, maar wel verantwoordelijk voor de manier waarop we het levend houden.
arnoud jan bijsterveld
Rizoomes Quote Week 11
Calamities are of two kinds: misfortune to ourselves, and good fortune to others.
ambrose bierce
Things that never happened before happen all the time
carl sagan
The task is not to see what has never been seen before, but to think what has never been thought before about what you see every day.
Erwin Schrödinger
True mastery can be gained by letting things go their own way
lao tze
We moeten zo goed mogelijk doen wat in onze macht ligt en voor de rest met de omstandigheden omgaan zoals ze nu eenmaal zijn.
epictetus
A leader has the right to be beaten, but never the right to be surprised.
napoleon
News is only the first rough draft of history
alan barth
Week 12
If you don’t know where you going, any road will bring you there
alice
An expert is not someone that gives you the right answer, it is someone who asks you the right question
eli goldratt
Everything that needs to be said has already been said. But, since no one was listening, everything must be said again
andre gide
Desperation can make a person do surprising things
veronica roth
De kwestie is dat u anderen ziet zoals u denkt dat ze zijn. Niet zoals ze werkelijk zijn. En anderen zien u, zoals ze denken dat u bent. Iedereen is slechts een verzinsel van degene die hij ontmoet
drs zielknijper in het spook van bommelstein
Strong minds discuss ideas, average minds discuss events, weak minds discuss people
socrates
The bureaucratic mentality is the only constant in the universe
dr leonard mccoy in star trek IV
Week 13
Between stimulus and response, there is a space. In that space is our power to choose our response
victor frankl
Do not know yourself. I want to continue to surprise me
arielle dombasie
Engage people with what they expect; it is what they are able to discern and confirms their projections. It settles them into predictable patterns of response, occupying their minds while you wait for the extraordinary moment — that which they cannot anticipate.
sun tzu
Het leven kan slechts achterwaarts begrepen worden maar moet voorwaarts geleefd worden.
Kierkegaard
The greatest trick the Devil ever pulled was convincing the world he didn’t exist
Charles Baudelaire en Kaiser Söse
Being a unique superpower undermines the military intelligence of strategy. To think strategically, one has to imagine oneself in the enemy’s place. If one cannot do this, it is impossible to foresee, to take by surprise, to outflank. Misinterpreting an enemy can lead to defeat. This is how empires fall.
john berger
Quote Week 14
At your highest moment, be careful; that’s when the devil comes for you.
denzel washington
Those who are easily shocked should be shocked more often
mae west
If a man does not know to what port he is steering, no wind is favorable to him
seneca
There are three stages of scientific discovery: first people deny it is true; then they deny it is important; finally they credit the wrong person.
alexander von humboldt
The only thing that should surprise us is that there are still some things that can surprise us.
Francois de la Rochefoucauld
Happiness is not doing what you like, but liking what you do
j.m. coetzee
The problem is not the problem. The problem is your attitude to the problem
jack sparrow
Rizoomes quote week 15
There can never be surprises in logic.
ludwig wittgenstein
Nothing ever goes away until it has taught us what we need to know
pema chödrön
People expect what they expect.. They never realize the possibility of surprise beyond expectations..!”
Vaibhav Mehta
It doesn’t make sense to hire people and tell them what to do; we hire smartt people so they can tell us what to do
steve jobs
Whoever fights with monsters should see to it that in the process he does not himself become a monster.
nietzsche
The chief qualification of a mass leader has become unending infallibility; he can never admit an error.
hannah ahrendt
A boundary is not that at which something stops, but that from which something begins
martin heidegger
Week 16
Never confuse education with intelligence. Intelligence isn’t the ability to remember and repeat, like they teach you in school. Intelligence is the ability to learn from experience, solve problems, and use our knowledge to adapt to new situations.
richard feynman
The key to good decisionmaking isn’t knowledge. It’s understanding. We are swimming in the former. We are desperately lacking in the latter.
malcolm gladwell
Making the simple complicated is commonplace; making the complicated simple, awesomely simple, that’s creativity.
If you don’t take an opponent serious, they surprise you
canelo alvarez
There’s surely nothing quite so useless as doing with great efficiency what shouldn’t be done at all.
peter drucker
Laatste week met quotes: 17
It is impossible to begin to learn that which one thinks one already knows
epictetus
A reliable way to make people believe in falsehoods is frequent repetition, because familiarity is not easily distinguished from truth. Authoritarian institutions and marketeers have always known this fact
daniel kahneman
As for the future, your task is not to foresee it, but to enable it.
antoine de saint exupery
De waarheid is heel eenvoudig, maar het is altijd ingewikkeld daar achter te komen.
georges sand
Did you ever stop to think, and forget to start again?
winnie the pooh
When we are no longer able to change a situation, we are challenged to change ourselves
victor frankl
Dit zijn de laatste zeven quotes. Na vier maanden is mijn conclusie dat het weliswaar een leuk project was, maar dat de inspanning niet opweegt tegen de opbrengst. In die zin is het bij een probeersel gebleven. Maar kom af en toe nog eens kijken: interessante quotes zal ik blijven toevoegen. Alleen niet meer elke dag.
Op deze pagina UKV december 2021 staat de muziek centraal. Vanaf 1 december staat er dagelijks een verhaaltje over de beste 21 nummers uit 2021. We sluiten het jaar en de UKV dus swingend af.
In januari 2021 ben ik begonnen met de UKV. Elke dag een verhaaltje van 280 tekens, gebaseerd op een ervaring, een overdenking of iets wat ik ergens las. Een dagboek van oude en nieuwe (verzonnen) herinneringen. Of liedjes, dus. Van nummer 21 naar één.
Die UKV plaats ik op twitter, als een vorm van twitteratuur. Soms past het niet in één tweet, dan maak ik een klein draadje. Op deze pagina vind je alle ultrakorte verhalen van december 2021. Helemaal onderaan staan de linkjes naar de UKV uit andere maanden.
De gitaar van Marty Wilson Piper heeft een uniek, cinematografisch geluid. Dat weten we nog van zijn tijd uit The Church, met Under the Milkyway. Nu is hij terug met MOAT en klinkt ie wederom als een film, dit keer berustend in het lot van the final scene. Goodbye, Gone by Noon.
Evans McRae klint als één persoon, maar het zijn er twee. Careful staat op hun eerste album en is veruit het beste nummer. Beetje Suzanne Vega, beetje Robert Cray gitaar en heel veel Tom McRae. Het lijkt trouwens ook heel erg op eh…zeg ik niet. Careful what you say, nietwaar?
The Felice Brothers blijken elke keer weer in staat om de grenzen van de Americana verder op te rekken. Zo ook met Jazz on the Autobahn, waarin een vluchtende sheriff met zijn minnares een discussie krijgt of de apocalypse klinkt als Jazz on the Autobahn. They agreed to disagree.
Eric Stracener is singer songwriter van de Mississippi. Daarin ligt Horn Island en Eric schreef er een prachtige blues over. Je hoort de machtige landschappen op de achtergrond voorbij glijden terwijl de nostalgie zich aan je opdringt. Of zou het heimwee zijn? Come home soon.
Het zou ondertussen tijd worden dat de heren van Dinosaur Jr hun naam aanpassen in Sr. Vanaf de jaren 90 volg ik Mascis, Barlow & kornuiten al, waarbij het niet altijd duidelijk was of de dino nog wel bestond. Maar ze zijn weer helemaal terug, met I Ran Away. And came back again.
Sinds 2012 knalt de Zweedse bassist Lars Danielson er af en toe een plaat uit onder de naam Liberetto. Prachtige muziek op de grens van jazz, folk, rock en klassiek. Jawel, dat kan. In 2021 kwam de vierde uit, Cloudland, met daarop Desert of Catanga. Lyriek ten top op nummer 16.
Michiel Borstlap is de enige artiest die vorig jaar ook in de Rizoomes eindlijst stond. Toen met Ringo, dit jaar met Coming Home. En wat een emotie weet Borstlap op te wekken met zo weinig muziek. Ik reserveer vast een plekje voor volgend jaar, hier kan je niet genoeg van krijgen.
Sinds 2002 manifesteert het Ierse God is an Astronaut zich aan het post-rock front. Dit jaar kwamen ze met hun achtste en beste album tot nu toe. Het is inventieve muziek, soms bijna jazz-rock, maar eerder metal. Rizoomes kon niet kiezen en dus staat het hele album in de Top 2021.
De bluesrockers van Black Pistol Fire hebben in Look Alive een lekkere oude bak op de kop getikt. Psycho 69 heet het ding en wat doe je er mee? Juist, een stukje rijden. Dat is precies waar dit nummer over gaat: loud music for cars. Tonight we gonna ride, how far will you go?
Root, hog or die is een Amerikaanse uitdrukking van rond 1800. Het betekent zoveel als dat je voor jezelf moet zorgen, omdat niemand anders het voor je doet. Dat is dan ook waar Cass Mccombs hier over zingt, de donkere kant van het kapitalisme. Maar dat doet ie wel heel mooi.
Ook Hiss Golden Messenger bezingt de uitwassen van het kapitalisme in zo’n typische Americana protestsong. Ik zeg: Dylan’s opvolger staat klaar. Let me tell you all about it.
Rond de eeuwwisseling was Karate één van mijn favoriete bands. Helaas stopten ze er mee vanwege gehoorproblemen van de zanger. Dit jaar verscheen hun werk alsnog op Spotify, waaronder een reissue van Operation: Sand, afgestempeld op 2021. Die kon dus mooi nog ff mee in de Top 21.
De hardest cut komt niet van een mes, maar van een lepel. De mannen van Spoon timmeren inmiddels al weer zo’n 25 jaar aan hun oeuvre en zijn verschoven van post punkige grunge naar een soort bluesy rock. Deze single is de eerste van het album dat in 2022 verschijnt. Dus wie weet?
Het is niet vaak dat Mr. E. met een groovy bluestrack een nieuw album aankondigt. Dit jaar wel. Steam Engine rollt lekker down de tracks. Er is niets vernieuwends aan, maar wat klinkt het lekker. Ook in de Jeep, kan ik u verklappen, doch wel met de raampjes dicht, het is winter.
Wat is dat toch met die Fink? Hij laveert al twintig jaar van retespannend naar beresaai en weer terug. Bijna had ik hem opgegeven, maar nu is daar een remake van oude nummers. Een soort van better best of. Warm shadow sluipt minutenlang in het rond en gaat dan liggen. Spannend.
David Greenfield zat z’n hele leven achter het orgeltje van The Stranglers. Luister nog eens naar No More Heroes en hoor hem op die toetsen rammen. Maar dat is afgelopen, Dave kreeg Covid en overleefde dat niet. And if you should see Dave, it would be nice to say hello. From me.
Hoeveel Black Keys clones kan een mens in zijn jaarlijstje zetten? Best veel, blijkt met deze numero vijf uit de Top 21. Spirit had zo op een plaat van dat olijke duo kunnen staan, maar prijkt in het echt op het tweede album van The Blue Stones. Aanraders, allebei uitchecken dus.
Delta Kream is een eerbetoon aan de delta blues. De zwarte sleuteltjes verzamelden een setje fijne nummers van hun helden en knalden die op de beste plaat van 2021. En Crawling Kingsnake van John Lee Hooker is daar dan weer het beste nummer van. Boom Boom Boom, weet je wel. Gaan!
Jeetje, The Claw Boys Claw. Ik zie me nog staan bij hun optredens in Tivoli toen ik studeerde. Inmiddels is Peter te Bos de 70 gepasseerd en nog steeds maakt hij van die energieke muziek met zijn posse. Misschien zingt hij op Victory Roll wel beter dan ooit. Old rockers never die
Cinder Bay van Dans Dans. Weer zo’n bandje dat alleen maar bij onze Zuiderburen vandaan kan komen. Waar anders is het surrealisme zo groot geworden, waar anders smurfen ze jazz, rock, electro, psychedelica, blues, surf en what else in een potje dat smaakt naar meer. Op 2 van 21.
Justin Townes Earle is de zoon van Steve Earle. Was, helaas. De Americana verloor daarmee één van zijn allergrootste talenten. Daarom nam zijn vader een tribute op met de mooiste muziek van zijn zoon. Het kon dan ook niet anders dan dat The Saint of Lost Causes op nummer 1 kwam.
Laatste tien UKV december 2021
Hemel
Van Asterix is mij altijd bijgebleven dat de Galliërs bang waren dat de hemel op hun hoofd zou vallen. Ik kon mij daar weinig bij voorstellen, maar vond het wel zorgwekkend. Laatst zag ik een stuk hemel op de grond liggen. Ik liep er maar met een boog omheen, in de hoop dat de rest bleef hangen.
Boeddha
Op zekere dag prijkte er een bruinige vlek op het plafond. In eerste instantie leek het op een lekkage, maar bij nadere beschouwing zagen we duidelijk dat Boeddha aan ons was verschenen. Het zou tijd worden ook, we hadden nu al lang genoeg gewacht op een beetje verlichting.
Vergeten groenten
Lange tijd dacht hij dat vergeten groenten niet bestonden. Als iets vergeten is, is het weg. Wat je niet weet, bestaat niet. Sinds kort wist hij dat zulks toch niet klopte, toen hij alle groenten in een pannetje had gestopt en niet meer wist wat hij ging maken. Vergeten.
Kerstman
Sinds The Santa Clause weet je dat je voorzichtig moet zijn met het aantrekken van kerstmangarderobe. Voor je het weet groeit er een baard en buikje en kijk je twee dagen lang naar acht rendierkonten in een slee vol kadootjes. Voorzichtig zette ik de muts op. Het viel mee.
Hobbel
De oude Romeinen hebben er echt van alles aan gedaan om de kerstdagen te voorkomen. Het is ze niet gelukt. Om die hobbel te verzachten stuurden ze ons dan maar de Stoa. Wat in de weg staat is de weg, zei Marcus Aurelius, boodschapper uit het verleden. The obstacle is the way
Loensen
Het meisje met de parel heb je nooit voor jezelf alleen. Altijd krioelen er toeristen tussen jou en haar. Ergens in 2018 schoot ik snel een paar foto’s toen het rijtje even kort was. Wat ik toen zag verbaasde me: het meisje met de parel loenst. Vast scheel van alle toeristen.
Liefde
Jan Toorop schilderde in 1917 Liefde in wanhoopstijden, ik zag het in het Singer Laren. De Eerste Wereldoorlog was in volle gang en raakte België als een moker. Het gebed tussen de verwoestingen is een krachtig beeld dat nog steeds raakt en ook in deze tijd toepasselijk is.
Loubriaan
Lou Loeber was een kunstenares die vrijwel haar hele leven in Blaricum woonde. Desondanks was ze een aanhanger van het socialisme. Hoewel ze volledig abstracte kunst elitair vond, werd ze wel beïnvloed door Mondriaan en stileerde haar werk met lijnen en opvallende kleuren.
Melancholie
Edward Hopper maakte in 1922 het New York Restaurant. Ik zag het op de tentoonstelling American Dream in het Drents Museum. Toen ik er met mijn neus bovenop stond begreep ik er nog minder van dan toen ik het op een plaatje zag: hoe kreeg ie toch die melancholie op dat doek?
Laatste
Dit is de laatste #UKV. Afgelopen jaar maakte ik er 365, elke dag één, ze staan allemaal op de website. Soms kijk ik ze terug en dan zie ik inderdaad een dagboek van oude en nieuwe herinneringen. Maar nu is het weer tijd voor iets anders. Gelukkig heb ik nog geen idee wat.
Op deze pagina UKV november 2021 gaan de ultrakorte verhalen uit de herfst langzaam richting de tweede coronawinter. Het zijn interessante tijden.
In januari 2021 ben ik begonnen met de UKV. Elke dag een verhaaltje van 280 tekens, gebaseerd op een ervaring, een overdenking of iets wat ik ergens las. Een dagboek van oude en nieuwe (verzonnen) herinneringen.
Die UKV plaats ik op twitter, als een vorm van twitteratuur. Soms past het niet in één tweet, dan maak ik een klein draadje. Op deze pagina vind je alle ultrakorte verhalen van november 2021, met bij elke UKV een foto uit eigen Iphone. Helemaal onderaan vind je linkjes naar de UKV uit andere maanden.
Eerste week UKV november 2021
De wintertijd gaat in, deze week. Op het Catshuis maakt men zich demissionair druk over opnieuwe corona maatregelen. Van een regeerakkoord, laat staan kabinet, is verder nog geen sprake. Bijna heel 2021 zonder regering.
Hek
Het Instituut Fysieke Afscheiding is op zoek naar een nieuw inspirerend hek, dat met lef en empathie leiding geeft aan professionele paddestoelen. In de boscultuur die we nastreven moeten alle zwammen en herfstbladeren de ruimte krijgen om zich herkend en erkend te voelen.
Kinderbewaarplaats
Herfstvakantie en nochtans was de kinderbewaarplaats dicht. Of misschien waaide het te hard, dat kan ook nog. In ieder geval keek de man verbaasd naar de gesloten luiken. Het was onduidelijk of ie een kind kwam halen of brengen. Hij klopte zachtjes op de muur, liep toen weg.
Kattenkluslijst
Ik zag een dog-to-do-list hangen in een auto met zo’n mooie hondenbench. Het inspireerde tot de katten-kluslijst: muizen vangen; in de tuin van de buren poepen; hond laten schrikken; soezen in de vensterbank; op de mat kotsen; kattenbak omscheppen. Maar de kat zei nee.
Knijper
Langs het pad lag een enorme knijper in het gras. Dat vroeg om een verkenning. Had hier een reus iets verloren? Was ik plots ernstig gekrompen? Het bleek om een ludiek zitbankje te gaan. Dat was beter dan andersom; een knijper in de vorm van een zitbank maakt niemand blij.
Mondriaan
In Amersfoort staat een klein Mondriaanmuseum met een grote attractie: zijn nagebouwd Parijse atelier. Nietsvermoedend loop je er binnen, verrast over de levensechtheid van de plek. En dan wordt ie ook nog eens geprojecteerd; met Mondriaan op de bank, hoe mooi kan het zijn.
Cheshire
Hij zat op de bank en friemelde aan zijn rugzak. “Ga je weg”, vroeg de kat. “Ja”, zei hij. “Waar ga je naar toe”? Hij had geen idee. “Hoe kom je daar dan”, wilde de kat weten. “Als je niet weet waar je heen gaat zal elke weg je er brengen.” “Hé, da’s mijn tekst”, zei de kat.
Jonge sla
Soms denk ik opeens aan jonge sla. Net geplant, in vochtige bedjes tot aan de einder. Op keurige afstand van elkaar, gelijk een cijferreeks. Dat ze er dan drie vergeten zijn aan het hoofd van de akker vind ik eigenlijk niet te verdragen. Waren het bonen, alla. Maar dit, nee.
Tweede week UKV november 2021
In de tweede week van november was de vierde golf een feit. Terug was het mondkapje, de anderhalve meter en het thuiswerkadvies. In 2018 was de tweede week van november het einde van de Eerste Wereldoorlog. Daar gaan de UKV van deze week over.
Fort
Rondom Verdun zijn de resten van WOI nog altijd zeer tastbaar, een verleden dat nooit zal verdwijnen. Ook al heten het ruïnes, het zag er tijdens gebruik toen waarschijnlijk net zo uit als nu. De onbeschrijfelijke stank, herrie, angst en onzekerheid moet je er zelf bijdenken.
Voie Sacrée
De Voie Sacrée loopt van Bar-le-Duc naar Verdun. Het is de levensader van de Fransen in WOI, een backbone waar op het hoogtepunt elke 14 seconden een voertuig voorbijkwam. Elke week 90000 man met 50 ton materieel. In totaal is er een miljoen km afgelegd; oorlog is logistiek.
Fleury
Fleury-devant-Douamont is één van de negen vernietigde dorpen rond Verdun. Het heeft geen inwoners meer, maar naar goed Frans gebruik natuurlijk wel een burgemeester. Er staat ook nog een houten soldaat, wakend over de resten van een plattegrond waar ooit 450 mensen woonden.
11/11
Een staakt het vuren op 11/11 om 11.00 bracht het eind van WOI. Dat nieuws bereikte sommigen te laat. Zoals bij de Amerikaan Henry Gunther, die niet geloofde of hoorde wat Duitsers hem zeiden. Schietend liep hij op ze af en sneuvelde in de reservetijd van een zinloze oorlog.
Zone Rouge
Rond de loopgraven van WOI is het landschap onherstelbaar vernietigd. Niet alleen bovengronds, overal kraters, maar vooral ondergronds. De Zone Rouge is een extreem vervuild gebied van 1200 km2, de toegang is verboden. Opruimen duurt nog 700 jaar; pas dan is het echt voorbij.
Onbekende soldaat
Uiteindelijk kostte WOI aan 8,5 miljoen mensen het leven, voornamelijk militairen. Op het Ossuarium in Doaumont liggen de beenderen van 130.000 onbekende soldaten, op een grote hoop gegooid in ondergrondse kelders met kleine raampjes. Nergens is de waanzin zo goed zichtbaar.
On ne passe pas
C’est ici la porte de France et vous ne passerez jamais. On ne passe pas is de slogan tijdens de slag om Verdun in 1916. Die strijd zou 263.000 doden kosten in 10 maanden, waarna de linies op het eind ongeveer gelijk lagen als in het begin. Zinlozer dan dit vind je het niet.
Derde week UKV 2021
De besmettingen nemen stevig toe, tot wel 23.000 op 18 november. Het kabinet stoeit met maatregelen, waaronder het verbieden van publiek tijdens voetbal wedstrijden. Goede nieuws is dan weer wel dat het Nederlands Elftal naar de WK mag, ondanks de lege stadions.
Huisvrede
Met de bruine vlek op het plafond in de woonkamer kwamen twee mannen om het bovenliggende probleem op te knappen. Daar zijn ze nu al zeven dagen mee bezig. Gelijk een hond in zijn mand draai ik rondjes door het huis, maar vind nergens de rust om te gaan liggen: on-huisvrede
Obstacle
Na twee dagen slopen deed vrijwel niets nog denken aan de badkamer. Die lag buiten kapot te wezen in een containerbak naast de hoop op een snelle verbouwing. Aurelius legde zijn hand op mijn schouder. The obstacle is the way, zei hij. Vanaf nu werd het alleen nog maar beter.
Writers Block
Vrijwel elk verhaal schrijft zichzelf. Het is een kwestie van gewoon beginnen en vooral doorgaan, tot het af is. De tekst weet altijd wanneer hij klaar (genoeg) is. Tot je op een writers block stuit. Helaas, geen doorgang, uw verhaal stopt hier. Probeer het morgen nog eens.
Schuldig
Ooit had Armando landschap schuldig verklaard, omdat het ondanks alle wreedheden die er plaatsvonden bleef groeien. Toen we langs Sandhaghe liepen, een villa waar in WOII de Fuhrer der Schnellboote kantoor hield, kwam opeens de vraag op of ook een gebouw schuldig kan zijn.
Stilte
Op tweede paasdag 1995 gaf Rudi Fuchs, de oude museumdirecteur, een boek over Edward Hopper cadeau aan Maarten en Eva Biesheuvel. Zijn opdracht past naadloos bij de melancholie van Hoppers werk, alhoewel ik denk dat voordat de radio er was, het nog stiller moet zijn geweest.
Naam
Onverwachts lopen we ‘s zondags tegen een MH17 monument op. Er staan veel mensen op met dezelfde achternaam, gezinnen weggerukt uit het leven. Als iemand je vroeg wat je later wilde worden, zei je nooit een naam op een monument. Maar je hebt het niet altijd voor het kiezen.
Fractal
Er bestaat zoiets als een fractale longstructuur. Dat is een patroon van zelfgelijkenis die zich tot in het oneindige herhaalt, waardoor er heel veel ademruimte ontstaat. Het lijkt op een kale boom. Ik stond er onder één met rode takken en moest eens lekker diep ademhalen.
Vierde week UKV november 2021
We stevenen af op de eerste koude week deze herfst. Natte sneeuw. En een avond lockdown dreigt.
Lemming
De gemiddelde vuilnisbak is helemaal geen goede schoolzwemmer. En dat weigeren ze te accepteren, met hun grote gele klep. Als het een beetje waait springen ze dus gewoon en masse te water, gelijk lemmingen van een klif. Dan mogen ze blij zijn als er nog eentje de kant haalt.
Theologie
In Dallas heeft een grote groep mensen zich verzameld in afwachting van de opstanding van JFK jr. Dat die in 1999 omkwam in een vliegtuigcrash deert hen niet. Hij zal hen evengoed verlossen van de onderdrukkers. Zo ontstaat dus religie; leerzame tijden voor de theologie.
Koeienkont
Vlakbij het grasveld had zich een meute virologen en voetbalcoaches verzameld. Zinsflarden vlogen voorbij: ‘ze hadden’, ‘ik heb gewaarschuwd’, ‘artikel niet gelezen’, ‘ziet toch iedereen’, ‘hoe stom’. Het bord iets verderop maakte alles duidelijk: hier keek men koe in kont.
Knotwilg
Ooit had ik een tuin aan een sloot. Er stond een knotwilg in, dat leek mij daar goed passen. In de sloot zat een eend, die had ik niet uitgezocht, hij kwam uit zichzelf. Zodra ik de wilg had geknot, vloog de eend er in. Zijn enige kans om als watervogel in een boom te zitten
Beatle
In de auto naast ons zat een hond achter het stuur. Het leek er op dat hij het normaler vond dan wij, in ieder geval keurde hij ons geen blik waardig. Maar misschien was ie wel gewoon moe en heette hij Beatle. It’s been a hard days night, and I’ve been driving like a dog
Merian
Er kroop een gele rups over het pad, harig met een roze stekeltje. Volgens de vlinderstichting was het een Meriansborstel, maar dat wist ie zelf natuurlijk niet, dat ie een Meriansborstel was. Hij kroop gewoon lekker verder, beetje uitpoppen en dan na de winter mot. Hopla
Horsey
In deze roerige social media tijden moet je geen namenwedstrijd uitschrijven. Het scheelde een haar of de SSR David Attenborough had Boaty McBoatface geheten. Dat alles spookte door mij heen toen ik een naam voor een paard zocht. Dus vooruit dan maar: Meet Horsey McHorseface
Qualle
In 1619 stond de qualle voor het eerst in het woordenboek, ‘dat uytwerpsel der zee, dat wy quallen noemen wegens de slymerige, snotterige vertooning.’ De Q werd in 1770 vervangen door een K. De kwal zelf lag vooral te wachten op een golfje dat hem weer in zee zou brengen.
Prins
Het probleem met sprookjes is dat ze zonder falsificatie misschien toch waar zijn. Neem het kussen van een kikkerpad teneinde een prins te verkrijgen. Hoe vaak moet je dat tevergeefs gedaan hebben om het op te geven? Het beste kan men geen prins wensen, zo veel is duidelijk.
Rizoomes is zo opgezet dat je in principe overal kunt beginnen met lezen. Toch zijn er een paar blogs die helpen om het geheel beter te volgen als je die eerst gelezen hebt. Dat lijstje staat hieronder.
