Shootings zijn tot nu toe een typisch Amerikaans fenomeen. De impact op de samenleving daar is enorm. Alleen al in 2021 waren er 691 geregistreerde ‘acts of gunviolence’. Dat laat ook vele artiesten niet onberoerd en die maken daarom regelmatig liedjes over shootings. Elk met een eigen creatieve invalshoek, die samen het verhaal van shootings vertellen.
Eerst even naar mijn eigen werk. Meer dan tien jaar geleden sprak ik een security collega van JFK Airport. Ze was speciaal naar Schiphol gekomen om uit te zoeken hoe wij omgingen met crises. Op veel onderwerpen kon ik haar goed op weg helpen met onze ervaring, maar op één vlak totaal niet; die van de shootings.
Indertijd was onze voorbereiding daarop niet veel meer dan de Koninklijke Marechaussee (KMar) te bellen. Inmiddels heeft de KMar al diverse keren moeten optreden, al waren dat altijd kwesties met messen.
Dat was op JFK totaal anders, zoals dat overigens in veel instellingen in de VS het geval was, volgens mijn Amerikaanse collega. Ze vertelde over de lagere school van haar dochter en dat ze daar op zeer jonge leeftijd al leren hoe te handelen bij een active shooter scenario. Lockdown Drills heten de oefeningen daar: Locks, Lights, Out of Sight.
Voor volwassenen hebben ze een vergelijkbaar triplet: Run, Hide, Fight. Heel belangrijk is daarom om niet het ontruimingssignaal af te laten gaan, leerde ik, want dan wordt het vrij schieten. Vluchten (Run) kun je pas doen als het relatief veilig is.
Eigenlijk zou je dus twee alarmen moeten hebben: eentje om te ontruimen en eentje om in dekking te gaan. Maar voor wie ergens eenmalig op bezoek is, is het onderscheid nauwelijks te maken. Wat overblijft is zelfredzaamheid.
In Nederland komen shootings vrijwel niet voor, waarbij de twee belangrijkste voorbeelden overigens van recente datum zijn: De Ridderhof in 2011 en de Tramschutter in 2019. Schoolshootings zijn er in Nederland gelukkig nog niet geweest, ook weer in grote tegenstelling met Amerika, dat al decennia lang geteisterd wordt door schietpartijen op school.
De eerste geregistreerde schoolshooting staat bekend als de Pontiac Rebellion School massacre in 1764, toen vier Lenape indianen het vuur openden in een klas en de leraar met tien kinderen ombrachten, tijdens de French Indian war.
De tweede shooting op een school was ruim 80 jaar later, in 1840, toen een gefrustreerde student zijn hoogleraar Rechten neerschoot. Daarna werd het allengs meer en meer, zoals onderstaande grafiek laat zien.
Er is veel discussie over de reden van al die shootings in Amerika. Duidelijk is dat de vrije beschikbaarheid van vuurwapens er mee te maken heeft. Onoda zegt daar in ‘Het schemeren van de wereld’ iets interessants over.
“Soms”, zegt Onoda, “denk ik dat deze wapens iets aangeborens hebben dat door mensen niet meer te beinvloeden is. Hebben ze een eigen leven zodra ze bedacht zijn?”
De NRA beweert keer op keer dat het niet de wapens zijn die schieten, maar de mensen die de trekker overhalen. Wat Onoda daarentegen suggereert is dat vuurwapens zo’n invloed hebben op mensen dat die zich irrationeel gaan gedragen. Die kunnen daar helemaal niet proportioneel mee omgaan. Dat is ook de strekking van een nummer van Eminem, Darkness. Luister maar.
Eminem – Darkness
Eminem koos een thema uit het liedje ‘The sound of Silence’ van Paul Simon en verwerkte er ook de bekende regel van dat nummer in: “Hello darkness, my old friend.”
Het resultaat is beklemmend en leverde gemengde gevoelens op in Amerika, ook bij overlevers van shootings. Maar hij zet het in ieder geval wel op de agenda, zeiden ze. En dat is een belangrijke functie van disastersongs.
Buddy Guy – Gunsmoke Blues
Gunsmoke blues van Buddy Guy en Jason Isbell was de directe aanleiding voor dit blog. Ik vond het nummer in de Release Radar van Spotify en was ervan onder de indruk. Tijd voor een klein onderzoekje, zo dacht ik, en het resultaat was dit deel in de serie Disastersongs. Met tien nummers over shootings, vanuit verschillende invalshoeken en met als belangrijk kenmerk dat ze muzikaal ook OK zijn.
Buddy Guy doet in zijn liedje hetzelfde als Eminem. Hij stelt het geweld aan de kaak. Zonder oplossing. Want die vind je, zoals bij elk wicked problem, alleen maar met alle partijen samen. En zover is het nog lang niet.
Some folks blame the shooter
buddy guy
Other folks blame the gun
But that don’t stop the bullets
And more bloodshed to come
A million thoughts and prayers
Won’t bring back anyone
CSNY – Ohio
Al zoekend kwam ik ook terecht bij één van de eerste grote protestsongs tegen wapengeweld. Die van CSNY met het nummer Ohio uit 1970. Dit nummer klaagt onnodig grof geweld door overheidsdiensten aan. Ook dat is een hardnekking probleem in de Amerikaanse samenleving en onderwerp van veel songs about shootings, zeker nu weer met de black lives matter protesten.
Chevelle – Take out the Gunman
In Take out the Gunman veroordeelt Chevelle luidkeels de grote hoeveelheid mass shootings in Amerika. Tegelijkertijd opperen ze dat de grote hoeveelheid media aandacht misschien ook wel een self fulfilling prophecy in het leven heeft geroepen die niet meer te stoppen is. Een griezelige gedachte die impliceert dat het alleen maar erger gaat worden. Want waar is de stopregel?
Mudhoney – Please Mr. Gunman
Mudhoney baseerde Please Mr. Gunman op een radio uitzending van Fox News. In 2017 werden er 26 mensen doodgeschoten in een kerk in Sutherland Springs. Volgens Fox was het weliswaar een tragedie, maar de slachtoffers waren tenminste in een kerk van hun leven beroofd. Dat kan niet iedereen zeggen. Het geeft ook maar weer aan hoe moeilijk een samenleving met dit soort verschrikkelijke incidenten omgaat. Het is niet alleen de shooting zelf die een gat achterlaat, maar de reactie van de samenleving levert soms ook diepe kloven op.
The Beatles – Happiness is a warm gun
Happiness is a warm gun komt van het White Album van The Beatles. Lennon haalde de titel uit een artikel van de National Rifle Association (NRA) waarin de schrijver vertelde hoe gelukkig hij was toen hij met zijn zeven jaar jonge zoontje was gaan schieten en daarna het warme wapen voelde. Over gekheid gesproken, dit is precies wat Onoda bedoelde over het eigen leven van vuurwapens.
The Disastersong Playlist op Spotify bevat wel de uitvoering van The Beatles, maar deze uitvoering van Marc Ribot vind ik zo mooi dat ik die in het blog heb gezet. Een rustpuntje in het geweld.
Sheryl Crow – Love is a good Thing
“Watch our children as they kill each other with a gun they bought at the Wal-Mart discount stores.” Met deze zin haalde Sheryl Crow de woede op haar hals van Walmart, die de CD waarop ‘Love is a good Thing’ staat gelijk boycotte. Een controverse was geboren. Het liedje gaat over het gemak waarmee wapens aangeschaft kunnen worden en hoe hypocriet daar over gedaan wordt.
David Bowie – Valentine’s Day
Valentine’s Day van David Bowie gaat vooral over de mentale gesteldheid van schutters en niet zozeer over een direct voorval. Desondanks wordt de 1929 Saint Valentine’s Day Massacre aan het nummer gelinkt. Een ander haakje is een vergadering van de Nazi’s op 14 februari 1926, waarin ze bekend maakten dat als Hitler de verkiezingen zou winnen dat het einde van de democratie zou betekenen. Het tekent wel de kracht van Bowie dat hij in zijn teksten veel diepe lagen weet te leggen die voor veel interpretaties vatbaar zijn.
Metallica – Ronnie
Ronnie is een nummer van Metallica dat duidelijk een aanklacht is tegen mass shootings. Het is onduidelijk of het om een concreet voorval gaat, maar naar alle waarschijnlijkheid wilde James Hetfield vooral waarschuwen tegen wapengeweld door jongeren zonder uitzicht die met een shooting geschiedenis willen schrijven.
Boomtown Rats – I don’t like Mondays
Op 29 januari 1979 liep de zestienjarige Brenda Spencer naar school met een geweer dat ze van haar vader had gekregen, schoot twee leraren dood, verwondde negen kinderen en liep weer terug naar huis. “I just started shooting, that’s it. (..) I just don’t like Mondays, I just did it because it’s a way to cheer the day up. Nobody likes Mondays.” Dat was haar verklaring. The Boomtown Rats maakten er dit nummer over dat iedereen wel kent.
Chris Stapleton – Watch You Burn
Op 1 oktober schoot Stephen Paddock zestig bezoekers van het Route 91 Harvest Festival in Las Vegas dood vanuit zijn hotelkamer, enkele honderden raakten gewond. Voordat de politie hem te pakken had pleegde hij zelfmoord. Chris Stapleton richt zich in dit nummer tot Paddock.
Only a coward would pick up a gun
And shoot up a crowd trying to have fun
Stapleton speelde zelf ook op dat festival, toevallig dat jaar niet. Toch moest hij wat doen, vond hij, dus schreef hij dit nummer. “It’s a self-therapy session sometimes. Sometimes that’s all [a song’s] for.” Een mooie aanvulling op de lijst, toegevoegd dankzij een tip van Richard van de Bosch via Twitter.
Norah Jones – Flipside
“If we’re all free, then why does it seem we can’t just be?” In Flipside beschrijft Norah Jones haar interpretatie van de VUCA (Volatile, Uncertain, Complex and Ambiguous) wereld. Alles wordt steeds gekker en woester, reageert op elkaar en wordt steeds minder beheersbaar, lichtte ze toe in een krantenartikel.
Als we in een vrije wereld leven, waarom voelt het dan niet zo?
norah jones
Op driekwart van het nummer komt de aap uit de mouw: “Put the guns away, or we’ll all gonna lose.” Ook dit nummer gaat op een subtiele wijze over shootings en het eigen leven dat vuurwapens lijken te leiden in een samenleving die steeds verder fragmenteert. Een visie op songs about shootings die nog ontbrak en dankzij een tip van Gabor Vida nu in de lijst is opgenomen.
Wat nog komen kan
Wat de songs about shootings laten zien is dat wapengeweld een onlosmakelijk onderdeel van de Amerikaanse samenleving is geworden. Vanaf de eerste shooting in 1764 tot aan de Tweede Wereldoorlog neemt het mondjesmaat toe, om dan vanaf de jaren zestig van de vorige eeuw een enorme groei te laten zien. Dat is verontrustend, want hoe gaat dit eindigen? Helemaal als je de stelling van Chevelle erop betrekt; waar is de stopregel?
In dat kader citeer ik ook Arnon Grunberg maar eens, die op 10 augustus 2022 dit in een column schreef:
Daarnaast is Nederland, zoals ik onlangs een vriend schreef, cultureel gezien een provincie van Amerika, een soort Puerto Rico. Vandaar dat Amerikaanse ideeën op Nederlandse bodem uitstekend gedijen. München is er cultureel gezien verder weg dan Boston.
arnon grunberg
Het leek mij iets om over na te denken. Wat staat ons nog te wachten?
Dit is het tweede deel van de serie over disastersongs. De rest vind je hier. (Nu nog maar eentje, natuurlijk, maar er komen er meer)
