Leestijd: 7 minuten
Ed Oomes, 3 augustus 2014

“Oh dear! Oh dear! I shall be too late”. The White Rabbit, Alice in Wonderland.

alice_rabbit1

Sommige zaken zijn zo vanzelfsprekend dat je er pas over na gaat denken als er iets bijzonders gebeurt. ‘Tijd’ is daar een mooi voorbeeld van. Tijd is iets wat door een klok wordt weergegeven, waarna je weet hoe laat het is, welk deel van de dag het is en wat je allemaal nog gaat doen. Het is handig als het bij iedereen even laat is: dan kun je namelijk dingen doen als plannen en afspraken maken in de toekomst. We staan er dan ook helemaal niet bij stil dat het in Amsterdam even laat is als in Maastricht. Toch is dat pas sinds 1 mei 1909. Toen werd de Nederlandse Standaardtijd ingevoerd, als noodzakelijke randvoorwaarde voor het reizen per trein.

Een andere vanzelfsprekendheid voor de Westerling is dat de tijd lineair georganiseerd is. Er is een verleden, een heden en een toekomst. Alles volgt uit elkaar. Maar voor andere werelddelen is dat helemaal niet zo vanzelfsprekend. In Zuid Europa bijvoorbeeld, hanteren ze een multi-actief tijdsbegrip: tijd is subjectief en het belang van het moment is belangrijker dan het belang van de planning, zoals bij lineaire tijddenkers. Richard Lewis beschrijft het als volgt in een zeer lezenswaardig blog: “In countries inhabited by linear-active people, time is clock- and calendar- related, segmented in an abstract manner for our convenience, measurement, and disposal. In multi-active cultures like the Arab and Latin spheres, time is event- or personality-related, a subjective commodity which can be manipulated, molded, stretched, or dispensed with, irrespective of what the clock says”.

Lewis beschrijft ook nog hoe de twee tijdpercepties tot irritaties kunnen leiden: “For an Italian, time considerations will usually be subjected to human feelings. “Why are you so angry because I came at 9:30?” he asks his German colleague. “Because it says 9:00 in my diary,” says the German. “Then why don’t you write 9:30 and then we’ll both be happy?” is a logical Italian response. The business we have to do and our close relations are so important that it is irrelevant at what time we meet. The meeting is what counts. Germans and Swiss cannot swallow this, as it offends their sense of order, of tidiness, of planning”.

lewis-chart-02Tijd – emotie paradox
Een andere relevante vraag is of er tijdbeleving is zonder klok. Is er zoiets als een interne klok? En is er een verschil tussen kloktijd en belevingstijd? Het antwoord daarop is ja, maar daarna wordt het allemaal wat vager. Er is tot nu toe geen orgaan gevonden bij de mens die aangewezen kan worden als dé interne klok. Wel is vastgesteld dat de tijdbeleving afhankelijk is van de context. In een leuke omgeving gaat de tijd sneller dan in een nare omgeving. In dit interessante artikel wordt beschreven dat de belevingstijd zich vrijwel volledig afstemt op wat er in de omgeving gebeurt. “The entire series of studies that we have reported nevertheless show that the representation of a particular duration is highly context dependent. It depends on both intrinsic context, such as the emotional state at the onset of time processing, and extrinsic context, such as others’ activity rhythm. Our studies also suggest that these contextual variations of subjective time do not result from the incorrect functioning of the internal clock but, on the contrary, from the excellent ability of the internal clock to adapt to events in the environment.

En nu wordt het ook interessant voor de brandweer. Want als de interne klok zich aanpast aan het ritme van de context, dan is er in de chaotische fase van brand wellicht ook sprake van een chaotische tijdbeleving. Sterker nog, bij een groot incident met verschillende omgevingen kan het zo maar zijn dat er ook verschillende tijdbelevingen zijn. Waar dat toe kan leiden, kan je in het klein al merken als je met meerdere mensen op het precies dezelfde moment iets wil starten. Als je dan niet eerst horloges op elkaar afgestemd hebt, is dat een kansloze actie. Laat staan wat er gebeurt als er chaos heerst en tijdsdruk. Dan kan een foutieve tijdperceptie leiden tot ongevallen. Bij de Koningkerk in Haarlem is sprake geweest van een verstoorde tijdperceptie. Uit het inspectieverslag komt de volgende conclusie: “De stress die opereren in crisissituaties oplevert, leidt tot een perceptie van tijdscompressie en (mede daarom) tot een beperking van het menselijk vermogen om tot een hernieuwde situatiebeoordeling te komen. Een eenmaal gekozen inzettactiek kan daardoor buitengewoon moeilijk worden losgelaten”.

Aalsmeer-20131221-00526

Bij tijdcompressie voelen veel minuten als weinig. Oftewel, je hebt niet in de gaten dat je al twintig minuten bezig bent. Voor een ademluchtdrager kan dat een gevaarlijke situatie opleveren: als onverwachts de fluit gaat, kan de terugweg te lang zijn voor de hoeveelheid lucht die nog in de fles zit. Het idee dat je steeds op je horloge moet kijken en buiten moet zijn voor de fluit gaat is een gevaarlijke overschatting van de menselijke ratio. Vanuit een vangnet gedachte moet de fluit zo afgesteld staan dat er meer lucht voor de terugweg is dan voor de heenweg. En als de fluit gaat, dan moet de terugweg ook direct aanvaard worden. Dat is een veiliger optie dan op je horloge kijken, want dat vergeet je toch als de context chaotisch en druk is.

Een ander risico van tijdcompressie is dat de omgeving opeens gevaarlijker gaat worden omdat de weerstand voor branddoorslag en brandoverslag bij (WBDBO) is verlopen. Dat kan leiden tot snelle branduitbreiding (bijvoorbeeld omdat isolatiematerialen opeens doorslaan) of tot instorting. Sowieso is er in verband met de eigen veiligheid alle reden om aan te nemen dat materialen tijdens echte brand slechter presteren dan in een laboratoriumcontext. Als een materiaal een WBDBO heeft van bijvoorbeeld 20 minuten, dan kan ik me voorstellen dat je al extra voorzichtig gaat worden na 15 a 16 minuten.

Slechte besluitvorming onder tijdsdruk
Er zijn veel studies gedaan naar de kwaliteit van besluitvorming onder tijdsdruk. Natuurlijk zijn we bij de brandweer in Nederland bekend met de Recognition Primed Decision Making (RPD), zoals o.a. beschreven in dit blog en dit blog. Maar er is ook gekeken naar de kwaliteit van besluitvorming onder tijdsdruk. Dan Ariely & Dan Zakay beschrijven in dit artikel wat daar allemaal nog meer mee mis gaat:

1. A reduction in information search and processing.
2. A reduction in the range of alternatives and dimensions that are considered.
3. An increased importance of negative information.
4. Defensive reactions, such as neglect or denial of important information.
5. Bolstering of the chosen alternative.
6. A tendency to use a strategy of information filltration; that is, information that is perceived as most important is processed first, and then processing is continued until time is up.
7. Increased probability of using non-compensatory choice strategies instead of compensatory ones.
8. Forgetting important data.
9. Wrong judgment and evaluation.

Een belangrijke vraag bij tijdsdruk is of het om objectieve tijdsdruk gaat of om subjectieve tijdsdruk. Ariely en Zakay geven aan dat er geen goede definitie van tijdsdruk bestaat, waardoor veel experimenten slecht te vergelijken zijn. “People can react differently to time pressure. Some can be stimulated to engage in more thought and even do better when deadlines are imposed, while others are doing much worse than they would under normal conditions. Findings like these indicate that the relationship between objective shortage of time and time-stress might be a complex one and not limited to direct effects of time-stress on decision outcomes”. Juist vanwege dit lastige probleem tussen objectieve en subjectieve tijdsdruk, is het belangrijk om een vaste tijdsklok te hanteren, de eierwekker, naast de stoeptegel.

Watch

De stoeptegel moet bekijken of het verloop van de incidentbestrijding nog steeds in evenwicht is met kosten en baten, en moet het gebruik van de eierwekker entameren en in stand houden. De eierwekker moet er voor zorgen dat er een Standaard Incidenttijd wordt gehanteerd om chaos te voorkomen. Je kan dan bijvoorbeeld denken aan de volgende maatregelen:
• Als er bij uitblijven van een Nader Bericht binnen 15 minuten geen contact kan worden gekregen met de eenheden, schaalt de AC automatisch op.
• Op vooraf afgesproken tijdstippen wordt er contact met elkaar opgenomen om ‘de klokken weer even gelijk te zetten en de neuzen te richten’. Niet laten afhangen van de beleving, maar van de klok.
• De ploegen krijgen elke 10 minuten de boodschap dat er weer 10 minuten voorbij zijn en hoe lang de inzet nog duurt.
• Er wordt iemand aangewezen die de inzettijd van ploegen bijhoudt, de in Engeland bekende Tallyman
• Er wordt op tijd afgelost, niet op basis van beleving maar op basis van de klok. Die aflossingstijd is situationeel afhankelijk, maar daar moet je wel van tevoren afspraken over maken.

Bovenstaand lijstje is niet uitputtend, er zijn vast nog veel meer maatregelen te bedenken. De essentie is dat mensen zich bewust worden van hoe onverwachts gevaarlijk tijd eigenlijk is en dat je een eierwekker nodig hebt om tijd en veiligheid te managen. Want we moeten voorkomen dat we te laat zijn, net als het witte konijn van Alice.

[bol_product_links block_id=”bol_559ff2a610eb8_selected-products” products=”1001004010223437″ name=”alice” sub_id=”” link_color=”003399″ subtitle_color=”000000″ pricetype_color=”000000″ price_color=”CC3300″ deliverytime_color=”009900″ background_color=”FFFFFF” border_color=”D2D2D2″ width=”250″ cols=”1″ show_bol_logo=”undefined” show_price=”1″ show_rating=”1″ show_deliverytime=”1″ link_target=”1″ image_size=”1″ admin_preview=”1″]