Leestijd: 6 minuten

Surprise is vanaf de zomer 2020 een nieuw hoofdstuk op Rizoomes. Wat veroorzaakt een surprise? Hoe overvalt het mensen en organisaties? Had je het kunnen weten als je dingen anders had gedaan? Kunnen we het politiek excuus ‘met de kennis van nu’ eindelijk in de prullenbak gooien? Wat moeten we aan met achterafvoorspellers? We gaan het uitzoeken.

Wordcloud organizational surprise; als idee, geen verklaring.

De surprise dagboeken

Het cobra effect komt uit de economische psychologie en is de metafoor voor een oplossing die het originele probleem juist groter maakt. Als je er iets dieper induikt, zie je dat de cobra uit Extremistan komt en dat je eigenlijk opnieuw naar je grote risico’s zou moeten kijken. Omdat die niet zouden moeten gaan over kansen op een effect, maar over de grenzen van het effect.

De afkorting WYSIATI staat voor What You See Is All There Is. Daniel Kahneman introduceerde het begrip in zijn boek Thinking fast and slow. Het staat ook wel bekend als ‘jumping into conclusions’. Ook in het crisismanagement komt het regelmatig voor: dan slaat het team de oordeelsvorming over en gaat het direct van beeldvorming naar besluitvorming. En da’s niet goed. Maar er is wat aan te doen.

De complexiteitsprincipes van Casti zijn een hulpmiddel om een inschatting te maken van de complexiteit van een systeem. Het is geen exacte maatstaf, maar het geeft een crisismanager wel inzicht in de fragiliteit van een situatie. En dat zegt dan weer iets over de voorzienbaarheid van een Black Swan of een X-event.

Predictable surprise. Een boekrecensie van Bazerman en Watkins. Over de cognitieve, organisatorische en politieke wortels die een systeem langzaam fragiel maken waarna een ramp of crisis onafwendbaar wordt.

Crisis als meme gaat over de mogelijkheid dat crisis zich als zelfstandige entiteit doorontwikkelen en aanpassen. En daardoor verrassend snel kunnen ontwikkelen en voortplanten

In Over verraad en vergiftiging bespreek ik twee cases uit de actualiteit die het vulnerable system syndrome als gemene deler hebben. De eerste stap richting een fundamental surprise.

De fundamental surprise van het Westen gaat over de blinde vlek in de Europese politiek voor ontwikkelingen die niet passen in het eigen beeld. Zoals indringend duidelijk werd na de Russische inval in Oekraïne.

Ceci n’est pas un feu gaat over het verhaal achter de brand. Over het symbool van een ramp. Over de verstopte betekenis van een incident. Dus over het verraad van de beelden, Magritte zei het al.

Prohairesis, stoïcijnse preparatie. Prohairesis is een vorm van preparatie. Stoïcijnse preparatie is het. Op hoe je reageert in moeilijke situaties, lastige omstandigheden en irritante mensen. Bereid je voor op jezelf, zodat je niet je eigen verrassing wordt.

Organized blindness is een fenomeen waarbij crises niet worden gezien door de verantwoordelijk bestuurders vanwege de manier waarop organisaties en beleid zijn vormgegeven. Dat past goed bij het zwaartepunt ‘surprise’ op deze website. Een eerste verkenning.

Hoe risicomanagement kan leiden tot een fundamental surprise. Als je de ingebakken aannames van je risicomanagement niet goed begrijpt, loop je de kans op een fundamental surprise. Die kan enorme gevolgen hebben, zoals de kredietcrisis van 2008 liet zien. “De enige verrassing van de crisis van 2008 was dat deze voor zovelen als een verrassing kwam.”

De verstopte crisis bij de demonstratie op de Dam. Dit blog gaat over de demonstratie op de Dam van 1 juni 2020 en de verrassing die de driehoek van Amsterdam ervaarde in alle reacties daarop. De tekst is gebaseerd op de feiten uit het rapport ‘De verkeerde afslag’.

De verrassing van een foute situational awareness is het vijfde deel van de surprise dagboeken. Het leek het mij een goed idee om situational awareness eens wat nader te duiden met een heel concreet voorbeeld van een wandeling. Het laat zien hoe makkelijk een foute situational awareness ontstaat en voor welke verrassing je dan kan komen te staan. Want ja, dit was een heel onschuldige wandeling, maar in spannender omgevingen kan er wel degelijk (grote) schade ontstaan

De vier stappen van de surprise sequentie. De surprise sequentie is een beschrijving van de vier stappen die een gemiddeld mens doorloopt na confrontatie met een verrassende gebeurtenis: freeze, find, shift en share. Van die vier stappen zijn er twee enigszins beïnvloedbaar en geschikt voor (externe) interventie. Maar twee dus ook niet. Goed om te weten als de surprise opeens een crisis wordt.

Oude surprise blogs voor juli 2020

Fundamental surprise. Als je wereldbeeld de oorzaak is van crisis.Hoe goed je ook je best doet, er is altijd kans dat je overvallen wordt door een crisis of een ongewenste gebeurtenis. In de meeste gevallen is het toeval, pech of gewoon een verkeerde stand van gedrag, techniek of organisatie. Dat noem je een situational surprise. Maar soms ligt er een veel dieper probleem ten grondslag aan de crisis, namelijk jijzelf (of je organisatie) en de manier waarop je naar de wereld kijkt. Dan spreken we van een fundamental surprise.

Weten waar te slaan. Over het verlies van ervaring in organisaties In veel organisaties neemt de ervaring van werknemers steeds verder af. Dat kan veel betekenen voor je crisismanagement, zo leert de praktijk. Bijvoorbeeld dat je ervaring moet compenseren met leiderschap en kennis. De sturingsdriehoek laat je zien hoe.

Weak signals sont ne pas une pipe Wie met checklisten de veiligheidsrisico’s van een organisatie in kaart wil brengen komt een eind, maar mist tegelijkertijd veel. Je moet namelijk ook goed kijken naar wat mensen doen op hun werkplek en hoe ze zich gedragen. Die praktijk vertelt veel over de dieperliggende safety culture. Kijk goed, je ziet niet wat je ziet.

Tunnelvisie op het Pieterpad laat zien hoe je zelfs in een wandeling verrast kunt zijn over de fouten die je maakt in het volgen van een route

De terugkeer van de Act of God vraagt zich af of overmacht altijd een verrassing is en wat de betekenis is van force majeure in het risicomanagement

Als de vulkaan barst in Nederland. Over het witten van zwarte zwanen beschrijft hoe kennis een zwarte zwaan wit kan maken. Don’t be the turkey at christmas.

Fake foto’s van crises op internet zet vraagtekens bij wat je allemaal moet geloven, ook al ziet het er nog zo geloofwaardig uit

Sturen op kans of effect? legt het latent misverstand bloot dat risicosturing over kans dan wel effect kan gaan, alsmede over beide.

Kenmerken van een kwetsbare organisatiecultuur zijn blame, denial en de blinkering pursuit of the wrong goals.

Tarik Z. gijzelt het Journaal gaat over de in mijn ogen fundamental surprise waarbij de NOS niet goed doorheeft hoe het met de eigen security positie is gesteld

Cesium in de Scheveningse Bosjes beschrijft hoe een gebrek aan ervaring en aannames kan leiden tot een verrassend incidentverloop

Tipping Points bij incidentmanagement Het verloop van sommige incidenten wordt toegeschreven aan pech, dan wel aan geluk. Ergens was er een tipping point die zorgde voor een verrassing. De vraag is of het wel zo’n surpise was, of dat er iets structureels verkeerd zat.

Blindzicht Gaat over een voorzienbaar psychologisch fenomeen dat kan leiden tot een organizational surprise als je geen compenserende maatregelen neemt. Onderdeel van human bias

Rapid Intervention isn’t rapid Dit is een casus van brandweer Phoenix over zelfoverschatting als oorzaak van situational surprise. In dit geval met slachtoffer eigen personeel tijdens brandbestrijding in een complex pand. Zelfoverschatting gaat over ego.