Laatste update 13 mei 2020
De dramaboog van Gustav Freytag bestaat al ruim 150 jaar. Inmiddels is er ook onderzoek dat een neurologisch bewijs levert voor de kracht van storytelling. Het slechte nieuws is dat het ook ruimte biedt aan storybuilding. En die twee moet je wel uit elkaar leren houden. De brand in De Kelders van Leeuwarden gebruik ik daarbij als casus.
Op 19 oktober 2013 brak er brand uit in de binnenstad van Leeuwarden. Het vuur greep snel om zich heen en leidde tot een zeer grote brand. Tot zover was het weliswaar een groot incident, maar ook weer niet zo heel bijzonder. Dat veranderde toen bekend werd dat er nog iemand in het pand zat die er niet meer uit kon. Sterker nog, hij had contact met de meldkamer van de brandweer tijdens de incidentbestrijding en probeerde duidelijk te maken waar hij zich bevond.
Vanaf dat moment was de brand opeens ook een verhaal, een narratief. Er was een plot met mogelijk fatale afloop, in een situatie waar veel mensen zich emotioneel goed in kunnen inleven. Alle ingrediënten voor een drama waren aanwezig en dat werd het uiteindelijk ook: de ontknoping liep voor de bewoner niet goed af.
Storybuilding is het fenomeen dat er via social media een negatief verhaal over jouw incident dan wel situatie wordt gecreëerd, waar je heel snel bij moet zijn om het niet te laten ontsporen. In storybuilding zitten ook de vijf elementen van de dramaboog.
5 elementen van de dramaboog
Al 150 jaar geleden beschreef Gustav Freytag de vijf elementen van universal storytelling die hij de dramatic arc noemde, de dramaboog. Elk verhaal begint met het voorstellen van een hoofdpersoon die met één of ander probleem worstelt.
In fase twee neemt de intensiteit van de acties en verwikkelingen toe en wordt de aanloop naar de climax steeds duidelijker zichtbaar. Is het hoogtepunt eenmaal daar, dan lopen de acties weer af en wordt duidelijk hoe het allemaal in elkaar zit.
De dramaboog wordt afgesloten met de ontknoping. In de komedie eindigt het voor de hoofdpersoon beter dan het begon, in de tragedie daarentegen loopt het voor de hoofdpersoon slecht af. Wat dat betreft was de brand in Leeuwarden een typische tragedie.
Overigens hadden de hulpdiensten in de ontknoping best eens meegesleurd kunnen worden door storybuilding. Als je de opbouw van het brandverhaal Leeuwarden ziet, dan had de narratief zich wel eens kunnen keren en de rollen omdraaien. Dan word je van redders opeens daders en het slachtoffer een held.
Naarmate de buitenwereld kritischer is over jouw organisatie, neemt de kans op storybuilding toe. Wees vooral beducht op zogenaamde crisismakelaars: relatieve buitenstaanders, die het goed uitkomt als jouw organisatie in een negatief daglicht, dan wel crisis terecht komt.
Het herkennen van dergelijke storybuilding is een vaardigheid die organisaties door continue ontwikkelingen op sociale media zich snel eigen moet gaan maken, om incidenten te managen en crisis te voorkomen.
Onderzoek
Nieuw onderzoek van de neuroloog Paul Zak onderbouwt de dramaboog van Freytag. Hij liet proefpersonen een filmpje zien die opgebouwd was uit de vijf elementen ‘exposition’, ‘rising action’, ‘climax’, ‘falling action’ en ‘denouement’ oftewel ontknoping.
En wat bleek: bij de proefpersonen kwamen grote hoeveelheden van de hormonen cortisol en oxyticine vrij, die het gedrag van de mensen meetbaar veranderde. De controlegroep kreeg beelden te zien zonder de universele verhaalstructuur en daar kwamen de hormonen niet vrij. Het filmpje op deze website is zeer de moeite waard om eens te bekijken.
Het onderzoek van Paul Zak demonstreert nog maar eens de kracht van verhalen vertellen om gedrag te beïnvloeden. Ik had dat zelf ook al eens beschreven in het artikel ‘Leren is ook verhalen vertellen‘, maar toen kende ik de neurologische component nog niet.
Ik denk dat de kracht van storytelling bij organisaties nog lang niet uitontwikkeld is en dat er nog veel te winnen is. Tegelijkertijd zie ik dat storybuilding net zo krachtig is. Als je daar geen goed antwoord op hebt, loop je achter de feiten aan en ben je het initiatief kwijt. Daarmee heb ik en passant de dramaboog met een zesde element verrijkt: de cliffhanger. Hoe gaat dat aflopen?
Geef een reactie