Leestijd: 5 minuten

Sinds enkele maanden is het Nederlands vocabulaire uitgebreid met een nieuwe term: sjoemel software. Het is geen software om mee te sjoemelen, het is software die zelf sjoemelt. Zodra je een VW diesel aan de stikstofoxiden-meter hangt, verandert hij zijn rijgedrag.

Daardoor stoot de motor minder NOx uit, maar presteert hij ook aanmerkelijk minder. Omdat de rijprestaties niet gemeten worden in die meting, valt dat echter nauwelijks op.

De omvang van het sjoemelen is nog niet helemaal duidelijk, maar waarschijnlijk vindt het al meerdere jaren plaats. Er wordt gesproken over zo’n 8,5 miljoen auto’s in Europa. Onlangs werd duidelijk dat het voor enkele generaties diesels niet afdoende is om alleen de software te vervangen. Ook diverse onderdelen moeten worden aangepast.

Consument

Dat bracht VW eind oktober op het idee om mensen korting te geven bij aanschaf van een nieuwe auto, als ze de auto met sjoemel software inleveren. Is dat van een crisis een kans maken? Of is het gewoon een business case?

VW Bertrams
Cartoon Joep Bertrams

Ondertussen lopen de autoverkopen van VW, tegen de verwachting in, niet terug door het schandaal. Sterker nog, in september 2015 werden er 8% meer Volkswagens verkocht dan in september 2014.

Dat zet wel enkele vraagtekens bij het karakter van de crisis.

Kennelijk vindt de consument het allemaal niet zo boeiend en gaat dit over hele andere zaken die zich veel meer in de politiek en de pers afspelen. Dat betekent overigens nog steeds dat deze crisis het VW concern ernstig in haar voortbestaan bedreigt.

VW houdt tot nu toe 6,5 miljard achter de hand om claims af te kopen, maar wereldwijd worden er nu zoveel rechtszaken voorbereid dat het de vraag is of die reservering voldoende is.

De tijd zal het leren.

Net als de vraag of de titanenstrijd binnen VW geslecht is, of dat er zich nu slechts een tussenpaus aangediend heeft. Eentje die de autofabrikant eerst in rustiger vaarwater gaat brengen alvorens een nieuwe koers het verleden moet doen vergeten.

Titanenstrijd

Die titanenstrijd werd begin 2015 openbaar, toen de voorzitter van de raad van commissarissen, Ferdinand Piëch, verklaarde dat hij op afstand stond van Winterkorn, op dat moment nog de CEO. De strijd werd uiteindelijk, ook weer tegen de verwachting in, door Winterkorn gewonnen en Piëch vertrok.

Naar later geopperd werd, was het issue met de sjoemel software een belangrijke reden voor de breuk. De Amerikanen hadden het VW concern al enige tijd op de hoogte gebracht van het feit dat de NOx testen onregelmatigheden vertoonden en de Duitsers gesommeerd er iets aan te doen. Dat nu is waarschijnlijk door Winterkorn verzuimd, tegen de zin in van Piëch.

Los daarvan is de strijd tussen Winterkorn en Piech ook typisch iets van zilverruggen en grote ego’s. Dat werd eens te meer duidelijk toen de sjoemel software boven tafel kwam en Winterkorn weigerde terug te treden. Als je echt om je bedrijf geeft, weet je dat je op zo’n moment moet verdwijnen. Je houdt altijd de schijn tegen en als je eenmaal van het archetype baas bent verandert in het archetype boef en bedrieger, komt het niet meer goed.

Wat een bedrijf nodig heeft op zo’n moment, is een leider die onbaatzuchtig en rechtvaardig is. Iemand die het belang van het merk voorop zet in plaats van zijn eigen belang. Dat Winterkorn dat niet op kon brengen zegt genoeg.

VW Zone

In die zin is het gebruik van de sjoemel software niet de oorzaak van de crisis bij VW, maar het gevolg van een crisis.

Een crisis veroorzaakt door te grote ego’s over de aansturing van een enorm bedrijf (600.000 werknemers), gekoppeld aan de vurige wens om het grootste autoconcern ter wereld te worden.

Grootste

Daarvoor was VW echter niet innovatief genoeg en ook nog te duur, waardoor er schijnbaar ‘grijze’ middelen opportuun werden geacht om de doelen te halen. Als je je eenmaal in grijs gebied begeeft, heeft het de neiging zich uit te breiden. Grijs gebied groeit, gelijk de kikker die je kookt in lauw water.

Het roept de vraag op wat er nog meer mis is bij VW, wat we op dit moment nog niet weten.

In ieder geval doen VW gelieerden er goed aan de kwestie op de voet te blijven volgen. Al snel na het begin van de VW-crisis besmette de sjoemel software andere bedrijven. Zoals concurrerende autoconcerns, maar ook dealers, importeurs en toeleveringsbedrijven. Merkel was zelfs bevreesd voor een slechte naam van alle Duitse producten. Die besmettingsdreiging was één van de vele interessante facetten die aan de VW-crisis kleeft, en er zullen nog vele volgen.

Update november 2022

Tot aan de zomer heeft de sjoemelsoftware Volkswagen zo’n 30 miljard euro gekost aan schikkingen en boetes. Daarmee is Dieselgate nog niet afgelopen. Volgens de Volkskrant is de oplossing van de sjoemelsoftware namelijk zelf ook sjoemelsoftware.

VW schakelt namelijk de uitlaatgascleaners uit bij een buitentemperatuur van minder dan 15 graden Celsius, zogenaamd om de motor te beschermen. Daardoor blijft de uitstoot te hoog in de praktijk, maar niet tijdens de test.

Volgens het Hof is de oplossing die Volkswagen heeft bedacht, hoe dan ook illegaal. Omdat ‘het hier niet gaat om een gebrek van geringe betekenis’ kunnen eigenaren van een auto gekocht tussen 2011 en 2013 hun koopovereenkomst daarom mogelijk laten ontbinden.

volkskrant 14 juli 2022

Inmiddels zegt VW dat ze uiterlijk 2035 zullen stoppen met de fabrikatie van verbrandingsmotoren. Hun toekomst is electrisch, zeggen ze, maar ik ben benieuwd of Dieselgate dan ook volledig afgerond is. Een crisis, onnodig of niet, kan je lang blijven achtervolgen.


Naschrift.

Dit blog over sjoemelsoftware schreef ik in 2015. In 2022 heb ik het op een aantal punten tekstueel verbeterd, maar verder is de oorspronkelijke tekst intact gelaten. Blogs die hier aan gerelateerd zijn: De onnodige crisis en Kenmerken van de kwetsbare organisatiecultuur.