Leestijd: 5 minuten

Het Safe Person Concept is een methode om de veiligheid van (brandweer)medewerkers te vergroten. Maar daarmee ben je er nog niet. Je zult ook iets aan techniek en organisatie moeten doen. Alleen in zo’n systeembenadering kun je de veiligheid echt vergroten.

Begin jaren negentig van de vorige eeuw ontstond in Amerika en Engeland langzaam aan het besef dat er wel heel erg veel brandweermensen sneuvelden bij de uitoefening van hun repressieve taak. In Amerika ging het al gauw over meer dan 110 mensen per jaar, zoals je op deze website kunt zien.

Er werden allerlei programma’s gestart, zoals het FireFighter Fatality Investigation and Prevention Program. Het lijkt erop of dit programma een beetje begint te werken. Na de piek van 122 slachtoffers in 2008 zakt het gemiddeld aantal gesneuvelde brandweermensen nu naar ongeveer 85 per jaar. Nog veel, maar de trend is in ieder geval dalend. Ook hier is het doel: flatten the curve.

Naturalistic Decision Making

In de slipstream van dit soort programma’s ging ook de wetenschap onderzoek doen naar veiligheid bij de brandweer. Met name vanuit de psychologie ontstond een hele stroming op het gebied van de Naturalistic Decision Making (NDM), die veel gebruik maakte van de wijze waarop brandweer, politie en defensie onder tijdsdruk besluiten nemen. Bekende auteurs uit die hoek zijn o.a. Rhona Flin en Gary Klein. Op Rizoomes zijn er meerdere blogs gewijd aan NDM, onder andere over intuïtie en de kracht van voorspellen. Zie vooral ook bij het thema ‘human factors.’

NDM heeft het veld veel inzicht gegeven in de manier waarop mensen besluiten nemen onder tijdsdruk, maar geeft mijns inziens tegelijkertijd weinig handvaten hoe je zaken ten gunste zou moeten veranderen. Het feit dat ervaring leidend is bij besluitvorming onder tijdsdruk geeft nog geen ervaring; daar moet je dus wat voor gaan regelen, onder andere via opleiden en oefenen. Waarbij je natuurlijk wel gebruik kunt maken van de concepten achter NDM. Zo zijn ook de Sturingsdriehoek en het Kwadrantenmodel ontstaan.

In de UK hebben ze hun eigen operationalisatie voor de brandweer bedacht: Dynamic Risk Assessment. Onderdeel van het DRA is het Safe Person Concept:

als je de werkplek van de brandweer niet veilig kunt maken, dan moet je de brandweermensen veilig maken.

Safe Person Organisation

Het Safe Person Concept bestaat uit twee delen. Verantwoordelijkheden van de organisatie en verantwoordelijkheden van het individu.

Op de verantwoordelijkheden van de organisatie ga ik iets verderop nog in. Nu eerst over de verantwoordelijkheden van het individu. The individual must have the ability to make professional judgments about the appropriate use of available resources, in order to control the risks inherent in the unique circumstances of any emergency situation. Every operational firefighter must, therefore, be:

  • Competent voor de aangewezen taken. Natuurlijk moet de organisatie voor een goed vakbekwaamheidsprogramma zorgen, maar dat ontslaat niemand van het feit om ook zelf verantwoordelijkheid te nemen voor zijn eigen ontwikkeling. Wees proactief over wat je wilt en moet leren om de risico’s in jouw verzorgingsgebied aan te kunnen en wacht niet af waar de organisatie mee komt.
  • Een effectief teamlid. Iedereen draait mee in het team om de juiste resultaten te bereiken. Draag je eigen steentje bij aan het gezamenlijk succes, ook als het je persoonlijk even niet goed uitkomt. Together Each Achieves More!
  • Bereid om binnen de afgesproken werkwijzen te functioneren. Dit is een essentieel onderdeel van veiligheid: iedereen moet er op kunnen vertrouwen dat de anderen ook werken conform procedures en afspraken. Binnen de brandweer blijft dit een heikel punt. Er zijn veel manieren om iets te doen, en elk brandweermens vindt zijn eigen manier het beste. En er zit ook een paradox in: om goed te kunnen werken moet je soms de regels overtreden. Maar ook dan geldt: overtreed de regels op de manier waarop is afgesproken dat je regels mag overtreden. Dat houdt in de meeste situaties in: communiceer dat je afwijkt van afspraken en laat de anderen weten wat je dan wel gaat doen.
  • Past zich aan omstandigheden aan. Dat betekent continu blijven monitoren wat er gebeurt en het plan wijzigen als dat nodig is. Survival of the fittest betekent niet dat de sterkste wint, maar dat degene die zich aanpast aan de omstandigheden wint.
  • Opmerkzaam voor eigen veiligheid en die van anderen. Hou je maatje en de rest in de gaten. Denk vooruit en wees proactief bij het inschatten van risico’s. Overdenk de consequenties van je handelen, niet alleen op resultaat maar ook op veiligheid.
  • Kent zijn eigen kracht en zwaktes. Dit zou je personal situational awareness kunnen noemen. Ieder mens heeft een eigen profiel met sterke en zwakke punten. En die sterke en zwakke punten kunnen nog per dag verschillen ook. Als je een klus toebedeeld krijgt die je op dat moment niet goed aan kan, om welke reden dan ook, dan is het veel sterker om dat te zeggen en het niet te doen. Niets zeggen en net doen of er niets aan de hand is, is slap en brengt jezelf en anderen in gevaar.
Safe Person Individual

Zoals je kunt zien gaat het Safe Person Concept ook over de (veiligheids)cultuur van de organisatie. Je kunt het dan ook niet los zien van de organisatorische verantwoordelijkheid voor veiligheid. Safe Person Concept stopt dus niet met het uitreiken van een papiertje met de zes competenties. Daar begint het pas.

De organisatie

Elke competentie van het Safe Person Concept die je tijdens repressie vraagt van mensen, zou je eigenlijk ook tijdens andere werkzaamheden willen zien. Maar dat betekent dat het management zich ook moet aanpassen. En misschien ligt daar nog wel de grootste uitdaging voor de organisatie.

Er is wel een fundamenteel dilemma rondom het Safe Person Concept: je verbetert daarmee het individu, wat op zichzelf een goed idee is. Maar de functionaris wordt niet onfeilbaar, zoals ik ook in dit blog over irrationaliteit en tijd kopen beschrijf. Op cruciale momenten kunnen er dus nog steeds grote problemen met de veiligheid ontstaan, zoals fatale ongevallen met brandweermensen nog steeds aantonen.

De oplossing moet gezocht worden in een systeembenadering: verbeteren van mens, gedrag, techniek en organisatie. Daar past het Safe Person Concept prima in. Maar het kan niet het enige zijn, als je de veiligheid van medewerkers serieus neemt.

Dit blog is onderdeel van het thema ‘human factors.’ Op die pagina staan nog meer blogs over dit onderwerp.