Besluitvorming onder tijdsdruk verwordt al gauw tot improvisatie gebaseerd op intuitie. Zo groeit de ervaring, denkt iedereen, en dat is goed. Uit onderzoek blijkt nu dat artsen veel minder fouten maken als ze reflecteren op hun acties. Dat sluit aan op de leercyclus van Kolb. Maar dan moeten ze wel op tijd naar bed.
In het NRC van 9 november 2013 staat een interview met Noreena Hertz, onder de kop ‘we zijn irrationeler dan we denken’. Hertz is hoogleraar economie die vooral bekend is geworden door haar publicaties over globalisering.
Een paar jaar geleden kreeg ze last van een mysterieuze aandoening waardoor ze langs veel artsen kwam. Het viel haar daarbij op dat al die artsen er nogal verschillende manieren van besluitvorming op na hielden en ze besloot zich te verdiepen in besluitvorming en dan met name de irrationaliteit ervan. Dat leidde uiteindelijk tot het boek “Eyes wide open”.
Reflectie
Kern van het boek is dat je experts niet altijd op hun woord moet geloven. Volgens Hertz wordt er bij 1 op de 5 patiënten een foute diagnose gesteld, dat is dus 20% fout. (Tegelijkertijd gaat dan ook wel weer 80% goed, dus we moeten niet overal een probleem van maken)
De vraag is natuurlijk hoe die fouten ontstaan. Daarover zegt Hertz dat ze deels ontstaan omdat artsen onder tijdsdruk ter plekke moeten beslissen. “Artsen die op de spoedafdeling van een ziekenhuis werkten, vertelden me allemaal dat ze in één oogopslag belangrijke beslissingen moeten nemen en dus geen tijd hebben om na te denken”.
Tot zover lijkt het verhaal van RPD en Klein dus op te gaan over intuïtie. Maar daarna komt iets interessants: “Artsen die nadien nog reflecteren over hun beslissingen, maken minder vaak foute inschattingen. Overmoedige artsen maken vaker fouten”.
Oftewel, om het mentaal model te verrijken en te verbeteren is een evaluatie annex reflectie noodzakelijk. Leren uit ervaring an sich is dus niet genoeg om structureel te verbeteren.
Leercyclus van Kolb
Eigenlijk wisten we dat al uit de leercyclus van Kolb. Kolb beschrijft vier leerstijlen: concreet ervaren, reflecteren, theoretiseren, experimenteren en weer ervaren. Om structureel te leren uit ervaring moet eigenlijk de hele cyclus doorlopen worden, ook al heeft iedereen kennelijk zijn eigen favoriete leerstijl.
Hier zit dus ook gelijk het probleem: een theoreticus heeft niet zoveel zin om zijn gedachten in de praktijk uit te proberen. En voor veel operationele mensen is reflecteren en theoretiseren geen aangeboren behoefte. Zaken als after action review, toolboxmeetings en debriefings zijn dus onmisbaar om een operationele dienst continu te laten verbeteren en minder risico’s te laten lopen door foute besluitvorming. Omdat daarmee een reflectiemoment wordt ingebouwd.
Het is wetenschappelijk een beetje onduidelijk wat er nu allemaal bewijsbaar is van Kolb’s ideeën. Bestaan die leerstijlen wel? Hoe meet je dat dan? Wat is oorzaak en wat is gevolg: leert de doener door de praktijk, of is iemand die in de praktijk werkt een doener? Leest een theoreticus veel, of wordt je door veel te lezen een theoreticus? Zeg het maar.
Toch is er wel iets meer over te zeggen vanuit de praktijk. Want uiteindelijk stond Kolb zich voor op het stimuleren van ervaringsgericht leren. Leren van concrete situaties dus. En daar kun je als trainer in de praktijk best veel mee.
Wat ik gemerkt heb in al die jaren is dat er een groot verschil bestaat tussen hen die reflecteren en zoeken naar algemene uitgangspunten (theoretiseren) en hen die dat niet doen. Dat is echter geen aangeboren automatisme, wel of niet reflecteren. Je kunt mensen daarbij helpen. En daarna is er vrijwel geen verschil meer tussen beide leerstijlen, omdat je er gewoon één leerstijl van maakt. Die van Kolb.
Ervaringsgericht leren
Dus, voor succesvol ervaringsgericht leren zijn de volgende stappen onmisbaar:
- Ervaring opdoen
- Reflecteren op die ervaringen: wat zie je als rode draad?
- Vertalen van die rode draad naar algemene uitgangspunten (theoretiseren)
- Testen van de uitgangspunten in de praktijk en oefeningen (experimenteren)
Nieuwe mensen moeten altijd beginnen met ervaring opdoen. Een basisopleiding doen en dan de praktijk in. Meters maken. Theoretiseren of reflecteren zonder concrete gebeurtenissen uit het wild is zinloos. Daar leer je als nieuweling te weinig van.
Met ervaren mensen kun je overal in de leercyclus instappen. Bij reflecteren, bijvoorbeeld met een evaluatie van betekenisvolle inzetten. Of met theoretiseren, waarbij je gezamenlijk zoekt naar betere manieren van werken en die gaat uitproberen.
Wat je als trainer / evaluator in een operationele organisatie moet beseffen is dat het nooit uit zichzelf goed komt. Je moet het monitoren en blijven begeleiden. Ervaring is belangrijk, maar kennis ook. Je hebt allebei nodig om je operatie goed te kunnen draaien en de kans op fouten zo klein mogelijk te maken.
Nachtrust
Over foute beslissingen gesproken dan tot slot nog een interessante quote over nachtrust en de relatie met besluitvorming. Onvoldoende slaap leidt namelijk tot slechtere besluiten. Fysiek gesproken gedraag je je dan alsof je twee of drie glazen alcohol gedronken hebt.
De Britse geheime dienst had deze wetenschap volgens Hertz in haar bedrijfsvoering geïnstitutionaliseerd. “Het voormalig hoofd van de Britse geheime dienst vertelde dat telkens als er crisis uitbrak, van gijzeling tot terrorismedreiging, een paar mensen uit de top direct het bevel kregen om te gaan slapen totdat zij moesten aantreden. Voor belangrijke beslissingen moet je kunnen rekenen op iemand die helder een beslissing kan nemen”.
De conclusie is helder: als je de besluitvorming onder tijdsdruk wilt verbeteren moet je meer reflecteren en op tijd naar bed. Wie weet valt het te combineren.
De laatste update van dit blog is van 18 juli 2022.
Geef een reactie