Rizoomes

Crisis Awareness

Categorie: Kunst (Pagina 1 van 3)

Schoonheid en kunst zijn afkomstig  uit abstracties, waardoor er het vermogen ontstaat om toepassingen te zien uit materiaal dat daar oorspronkelijk niet voor bedoeld was. Doordat je anders naar de wereld leert kijken, zie je oplossingen die je anders had gemist. Je leert hergebruiken.

Van kunst leer je improviseren; patronen te zien; met complexiteit om te gaan. Daarom is gevoel voor kunst een belangrijke eigenschap voor een crisismanager. Zie ook dit gehele blog

Daarom is het ook belangrijk je rechter hersenhelft te trainen. Een paar activiteiten op een rijtje:

Rechterhersenhelft

  • Hou een boekje bij met aantekeningen. Of met tekeningen. Schrijf je gedachten op, een zin die je voorbij hoort komen, iets wat je leest, een scene van straat.
  • Schrijf een Ultrakort Verhaal. Of een lange.
  • Ga naar een museum. En dan nog eens. En nog eens.
  • Wordt een design detective. Als je in een gebouw bent, of bij iemand thuis, kijk dan eens goed rond. Wat bevalt je er aan? Wat niet? Waarom is dat? Schrijf het in je boekje.
  • Pak eens een voorwerp en vraag je af waarom je het nu zo leuk vindt.
  • Lees boeken over heel wat anders dan crisismanagement. Bijvoorbeeld De held met de duizend gezichten van David Campbell. Over het ontstaan van verhalen.
  • Kijk om je heen, naar de mensen die je ziet. Wie zijn het, wat zouden ze aan het doen zijn? Wat is het verhaal achter die groep?
  • Maak foto’s, geen kiekjes. Wat is je standpunt, je compositie? Wat is je verhaal?
  • Doe dingen die je niet kan. En leer van de fouten die je maakt. Ga gewoon eens tekenen.
  • Luister mensen af. In de trein, in de winkelstraat. Of in de kroeg. Onthoud de verhalen of schrijf ze gelijk op. Handig hè, dat boekje.
  • Als je naar een talkshow kijkt, let dan eens wat minder op wat men zegt en meer op hoe ze het zeggen. Welke gezichtsuitdrukkingen zie je? Welke lach is nep en welke is echt?
  • Dwaal en verdwaal. Wander. Bezoek een labyrinth.
  • Bezoek een concert. Kijk hoe de band of het orkest samenspeelt, hoe ze improviseren en elkaar weer terugvinden. Hoe zijn de composities opgebouwd?
  • Kijk af en toe in je boekje en zoek naar de rode draad. Wat heb je er onbewust allemaal in gestopt?

Groetjes van de ramp

26 augustus 2023 / / Geen reacties
Leestijd: 10 minuten

Groetjes van de ramp is een voortschrijdend blog met zo af en toe nieuwe verhalen van oude ansichtkaarten. Wij zijn immers allemaal ramptoerist, staan het liefst met de neus bovenop de brand of het ongeval zelf. Maar als het niet anders kan is een mooi schilderij of foto ook goed. Want kijken zullen we.

Inhoudsopgave

In dit blog worden met enige regelmaat nieuwe rampsichtkaarten op de bus gedaan. Hieronder vind je het rijtje. Als je op de link klikt, springt ie door naar het betreffende incident. Je kan ook gewoon doorlezen, dan krijg je ze na de inleiding allemaal achter elkaar.

Inleiding op Groetjes van de ramp

Ooit kwam ik bij toeval de eerste Nederlandse persfoto op het spoor. Daarop zou de grote brand in Raamsdonk zijn afgebeeld, van 13 augustus 1885. Er bleek echter een nog oudere foto te zijn, van heel iets anders, waarop ik het plaatje maar omdoopte tot de eerste Nederlandse persfoto van een brand.

Die natuurlijk ook in het Museum of Accidents staat.

Het was tevens het eerste incident dat op basis van een plaatje in het museum terecht kwam. Alle andere gebeurtenissen waren tot die tijd eerst alleen teksten geweest, waarna ik er voor de website plaatjes of filmpjes bij zocht. Precies omgekeerd dus.

Toen ik vervolgens een jaar of wat geleden schilderijen tegenkwam waarop rampen waren afgebeeld, leek het mij een goed plan om ook die aan het museum toe te voegen. Zo ontstond het blog Rampspoed op het doek.

Ansichtkaart van de grote brand in het Paleis van Volksvlijt, 18 april 1929. Deze kaart is opgenomen in de collectie van het Joods Historisch Museum. Rizoomes zoekt nog even door naar een eigen rampzichtkaart van het Paleis van Volksvlijt.

Waarvan sommige calamiteiten wel specifiek op werden genomen in een eigen ‘zaal’, zoals de brand in de Nieuwe Kerk te Dordrecht op 22 januari 1568, maar de rest vooral diende ter illustratie van rampzalige schilderijen. Ook niet verkeerd, natuurlijk.

Rampsichtkaarten

En nu heb ik nog weer een andere categorie ontdekt: ansichtkaarten van rampen.

Rampsichtkaarten.

Onder de titel ‘groetjes van de ramp’ presenteer ik hier langzaamaan steeds weer een andere ramp, ongeval of plaats incident. Waarvan er een paar wellicht een eigen plekje gaan krijgen in het museum, net als bij de schilderijen, maar waar ik nu eerst maar eens een serietje ga publiceren ter illustratie van het fenomeen rampsichtkaarten.

De eerste algemene ansichtkaarten komen zo rond 1860 in omloop. Het zijn kartonnetjes met een afbeelding, waarop je een korte groet kunt sturen en afbeeldingen van plaatsen kunt delen. Op enig moment zijn dergelijke kaarten ook gebruikt gaan worden als een soort van journalistiek; foto’s die verslag deden van grote evenementen en gebeurtenissen, die op geen enkele andere manier makkelijk konden worden uitgewisseld.

Televisie was er natuurlijk niet en kranten konden nog geen foto’s afdrukken. Pas na 1900 wordt dat langzamerhand gemeengoed. Precies daarom stuurde men elkaar af en toe een rampsichtkaart. Hoe kwam je anders aan je broodnodige dosis ramp?

Speurend voor mijn vage verzameling stuitte ik bij toeval op een stapeltje Franse en Belgische rampsichtkaarten. Met een aantal verrassende gebeurtenissen. Dat wordt de basis voor dit voortschrijdend blog. In de tussentijd speur ik door naar nieuwe oude ellende. Wie weet wat ik nog tegenkom, met groetjes van de ramp.

Brand in de Wereldtentoonstelling Brussel 1910

De eerste Wereldtentoonstelling (ook wel Expo genoemd) vond plaats in Engeland. Het was 1851 en er heerste een enorm optimisme over de vooruitgang in de wereld. Dat moest aanschouwelijk worden gemaakt, vonden vooral ook de handelaren zelf.

Zodoende werden de grammofoon, de auto en ook de telefoon op één van de Expo’s voor het eerst geïntroduceerd. Zelfs Heineken, dat zich graag afficheert als ons nationale pilsener, won ooit een Grand Prix op de Expo van 1889 in Parijs.

Eén van de pronkjuwelen op de eerste tentoonstelling was Crystal Palace. Dat zou in 1936 volledig afbranden. Het Paleis van Volksvlijt in Amsterdam, geïnspireerd op datzelfde Crystal Palace en geopend in 1864, brandde in 1929 al af. Op één of andere manier bleken die grote gebouwen van staal en glas niet heel robuust in elkaar te steken.

Van 23 april tot 1 november 1910 was het de beurt aan Brussel, voor de 17e universele Expo. Op 14 augustus sloeg ook daar het noodlot toe. Er brak brand uit in het Engelse paviljoen, die uiteindelijk oversloeg naar de Franse en Belgische tentoonstellingsgebouwen. Ongeveer 12 hectare van de 90 brandde volledig af.

Ook hier weer grote paviljoens met glas en staal die al snel nauwelijks te blussen bleken. De brand hield op daar waar het gebouw eindigde.

Karel van de Woestijne, één van Belgisch grote schrijvers en in 1910 correspondent voor het NRC in Brussel vond er het zijne van.

Waren tegen brandgevaar wel al de noodige maatregelen genomen? Het blijkt doorslaand van niet, en bij eene onlangsche meeting van pompiers moet daarop door deskundigen gewezen zijn in weinig vleiende bewoordingen. Was het wel aan te nemen dat men bij het bouwen en versieren als met opzet slechts licht-ontvlambare stoffen, als hout en linnen, had gebruikt, terwijl men voor enkele duizenden franken meer ijzerbeton had kunnen aanwenden voor de hoofdgebouwen zooals in Londen meestal gedaan wordt?

karel van de woestijne

Een paar maanden later, vlak voor de sluiting van de Expo, is er opnieuw een brand. Ook hierover vindt Van de Woestijne van alles.

Ik had dan ook over deze ‘ramp’ kunnen zwijgen, was het niet dat ze ten vierden male bewees, hoe gemakkelijk wereldtentoonstellingen in brandgevaar verkeeren. Het was de brand van het ‘Hôtel Métropole; daarna de brand van 14 Augustus – werkelijk een historische datum -; toen een ‘alerte’ in de hal der machines, en nu deze ‘Kosmos’-restauratie, waarvan alleen de hartstochtelijk-schorre tenor overblijft…

Karel van de Woestijne

Uiteindelijk verzucht hij dat de mens tegenwoordig slecht luchtig en lichtzinnig leeft. Na een paar dagen is iedereen alles alweer vergeten en gaat door of er niets aan de hand was.

De tentoonstellingsbezoeker, hij, deze vooral die iederen dag terugkomt, en van Maandag af in den brand niet veel meer dan eene nieuwe en werkelijke verrassende attractie had gezien, is den nieuwen toestand al heel goed gewend. De twee eerste dagen was het getal bezoekers overgroot; nu is het alweêr tot het gewone cijfer geslonken; en het is dan ook te verwachten dat de inrichtende vennootschap bij den brand niets zal verliezen.

Dat Van de Woestijne er met zijn verzuchting niet ver naast zat blijkt misschien ook wel uit deze rampsichtkaarten. Vier van de zes zijn daadwerkelijk verstuurd en bij geen eentje is er op de achterkant een verwijzing naar de brand. Met doet elkaar de groeten en wenst de ander een prettige vakantie.

Met groetjes van de ramp.

In de Rizoomotheek staat een exemplaar van Rampen in België, geschreven door Christian Deglas. Vreemd genoeg staat de brand van de Expo er niet in. Kennelijk niet groot genoeg. Het boek zelf is alleen nog tweedehands te verkrijgen. Check dan vooral boekwinkeltjes.nl.

Update 20 november 2023

Vlak na het afronden van de paragraaf over de brand in de Wereldtentoonstelling vond ik een boekje dat speciaal daar over ging. Tweetalig en voorzien van veel ansichtkaarten ter illustratie van de gebeurtenissen. Mooi voor in het Museum of Accidents.

Het is een beetje onduidelijk waar de schrijvers hun feiten aan ontlenen, maar een paar ervan zijn zeker het noemen waard. Met name omdat ze strijdig zijn met uitgangspunten van diverse theorieën over brand en paniek. We beginnen dan ook met een citaat.

Bij het begin van de brand breekt er in de straatjes van Brussel-Kermis paniek uit. Er ontstaat een woeste stormloop naar de uitgangen. Het gedrang en geduw is onvoorstelbaar. Vrouwen worden omgeduwd en vertrappeld. Iedereen denkt dat de wijk zelf in brand staat.

Iets verderop staat dan nog dat er zich “onvoorstelbare brute scenes afspelen. Vrouwen en kinderen worden omgelopen en met de voeten vertrappeld…Er wordt geschreeuwd, er wordt gehuild, er wordt om hulp geroepen.”

Uiteindelijk wordt het leger ingezet om de ontruiming in goede banen te leiden en de inmiddels uitgebroken plunderingen te bezweren. Met name de juwelen uit het Engelse paviljoen zijn gezocht. Nog een paar opmerkelijke zaken:

  • Op het terrein was ook een dierentuin aanwezig. De ‘ongevaarlijke’ dieren konden worden gered door ze te verplaatsen, maar dat zat er voor de meeste wilde dieren niet in. Enkele roofdieren, waaronder krokodillen, zouden de brand niet overleven. Later zouden plunderaars ook delen van de dode dieren meenemen, waaronder tanden.
  • De wind draait enkele keren, en dat bepaalt kennelijk welke delen van de tentoonstelling gingen afbranden en welke er werden gespaard. Door toeval.
  • In de kranten werd geschreven dat de brandweer goed zijn best had gedaan, maar er werd “toch ook opgemerkt dat een efficiënt optreden werd gehinderd door een gebrek aan eenheid van leiding en bevel.” Al was het maar omdat het aangevoerde materieel uit de omliggende gemeentes niet op elkaar paste en blusleidingen daardoor niet konden worden aangesloten noch verlengd.
  • Bij de aanvang van de brand stond er geen druk op de waterleidingen. “De druk verhoogde slechts nadat telefonisch het bevel gegeven was de sluizen van het stadswaterleidingnet te openen.”
  • Diverse ooggetuigen maken melding van groene vlammen.
  • Er vielen buiten de onfortuinlijke dieren geen slachtoffers. Wel hakte een onderofficier van de carabiniers zich twee tenen af toen hij houten schotten aan het verwijderen was.

Ieder zijn vak, dacht ik toen, voor ik het boekje in de kast zette.

De Bende van Bonnot 1912

In de nacht van 14 op 15 mei 1912 vond er bij dit huisje in Nogent sur Marne de apotheose plaats van een jacht op de Bende van Bonnot die zijn weerga in de Franse geschiedenis niet kent. De anarchistische groep was toen vijf maanden bezig geweest met het zeer gewelddadig roven van automobielen en geld.

In een tijd dat de gendarmerie zich nog per fiets voortbewoog was dit ongekend. De boeven verplaatsten zich snel en maakten gebruik van machinegeweren bij hun bankovervallen. Ook dat was totaal nieuw en raakte een gevoelige maatschappelijke snaar. Hoe was dit allemaal mogelijk? Waar was de politie als je hem nodig hebt?

Dus zette de overheid groots in. Tijdens een achtervolging op 27 april 1912 werd Bonnot gedood door politiekogels. Twee andere leden wisten te ontsnappen en verschansten zich daarna in het kleine huisje in Nogent sur Marne.

Van dit alles had ik geen weet voordat ik deze rampsichtkaarten zag. Tijdens het zoeken vond ik ook onderstaand verslag van de Leidsche Courant. Overigens zonder foto’s. Wederom met zulke prachtige taal, dat ik het stuk hieronder integraal heb geplaatst. Klikje op de foto en het leest makkelijk weg.

De dynamietexplosies veroorzaakten dusdanige gaten in de muur, dat de politie naar binnen kon en daar de overgebleven bendeleden neer schoot. Aan vijf maanden nationale boevenjacht was een einde gekomen.

Maar aan het verhaal van de Bende van Bonnot niet. Het kreeg mythische proporties en er verschenen onder meer boeken, films en comics over.

Daar ga ik hier niet verder op in. Voor nu ging het er om de rampsichtkaarten te introduceren als onderdeel van het Museum of Accidents. Met groetjes van de ramp.

Preparatie volgens Prinsen

30 juli 2023 / / Geen reacties
Leestijd: 7 minuten

Preparatie volgens Prinsen is een boekbespreking van ‘Een bevoorrecht mens’ met de bril van een crisismanager. Uit de honderd portretten die Joost schreef pikte ik er drie, die ieder een interessant aspect van ons vak belichten. Empathie, improvisatie en simulatie zijn daarbij de kernwoorden.

Preparatie volgens Prinsen

Vakantieboeken, je hebt ze in alle soorten en maten. Laat dat maar aan de uitgevers over, iets maken waarvan je niet wist dat je het wilde hebben. Maar na ruim vijftig jaar vakanties met boek durf ik te zeggen dat er eigenlijk maar twee typen vakantieboek zijn.

De grote dikke die je uren achtereen wilt lezen in enige afzondering, zonder allerlei onnodige vragen tussendoor. En de bundel met losse stukjes die je in gezelschap op een terras leest.

Zo eentje waaruit je na enkele bladzijden om je heen gaat zitten kijken, eventjes nadenkt, een slokje neemt, misschien nog wel iets opmerkt of opschrijft, waarna je een volgend stukje scant. En het proces weer van voren af aan begint.

Lekker.

Prinsen

Op een regenachtig Schiermonnikoog las ik zo ‘Een bevoorrecht mens’ van Joost Prinsen. Honderd mannenportretten, staat er op de kaft. Dat is precies wat het is. Een selectie van honderd columns over mannen die Prinsen schreef voor het Haarlems Dagblad in de afgelopen 25 jaar.

“Honderd mannen uit mijn leven. Mijn leven eigenlijk.”

Na een paar bladzijden keek ik dus uit het boek op, nam een slokje en dacht even na.

Joost Prinsen.

Wat was die man eigenlijk nauw verbonden met mijn leven. Als Erik Engerd in de Stratemakeropzeeshow. Met Aart Staartjes. En J.J. de Bom, voorheen de kindervriend. Het Klokhuis, natuurlijk, net als Met het mes op tafel. Hoe vaak ik dat niet gekeken heb.

Maar waar ik hem misschien nog het meest van zal herinneren is het gedicht Ben Ali Libi, de goochelaar. Een monument.

Portretten

En nu ligt daar dus die bundel met honderd portretten. Zoals dat gaat met teksten van Joost Prinsen hoor ik zijn stem in mijn hoofd voorlezen. Zelfs zijn karakteristieke dictie en timing wordt in mijn gedachten feilloos gereproduceerd. Ik hoor het wanneer hij iemand sympathiek vindt, wanneer hij bewondert en wanneer hij ons graag iets vertelt van achter de schermen.

“Niet om het één of ander, wat ik nog graag even zeggen wou, zou het misschien zo kunnen zijn….”

Dat soort zinnen hoor ik krakend tussen de regels door. Joost complimenteert graag en dat maakt het een optimistisch boek. Keken er maar mensen zo naar de wereld; niet zeiken over wat er fout gaat, maar applaudisseren voor dat wat lukt.

Het leukste vind ik de verhaaltjes over de leermeesters van Joost zelf. Mensen als Kees Brusse, Ton Lutz en Wim Sonneveld. Geschiedenis die persoonlijk wordt gemaakt door het vertellen van anekdotes uit een tijd die voor mij van horen zeggen is, ik was er (nog) niet bij.

Het kleurt vlakken in waarvan ik niet wist dat ze er waren, zonder dat het overigens iets fundamenteels verandert aan wat ik al wist. Ook wel eens fijn, iets wat toevoegt en verdiept zonder het te slopen.

Empathie

Toen las ik een stukje, geen idee na hoeveel slokjes, waarop ik dacht: dit gaat over crisismanagement. Je kunt ‘Een bevoorrecht mens’ dus ook lezen met de bril van de crisismanager, besefte ik. Da’s geen ingekleurd vlak, maar een nieuwe verdieping, een toevoeging.

Owen Schumacher doet een Weisglasje. Foto is van Wikipedia

Ik vond uiteindelijk drie stukjes over crisismanagement, beter nog, drie keer preparatie volgens Prinsen, die ik graag hier met je wil delen.

De eerste gaat over Owen Schumacher, je weet wel, die andere van Koefnoen. Prinsen was gevraagd om in een special over Balkenende in De Wereld Draait Door een quiz te presenteren. Die werd met overmacht gewonnen door Owen Schumacher, ondanks het feit dat onder andere Wouke van Scherrenburg ook mee deed.

Na afloop praatte Joost nog even na met Owen en vroeg hem hoe hij zo veel wist over Balkenende. “Nou”, zei Owen, “ik heb me afgevraagd wat de redactie van DWDD graag zou willen laten zien. Toen heb ik het internet afgestruind op zoek naar aardige filmpjes en foto’s over Balkenende. De kwestie Margarita, Mabel Wisse Smit, gestrande ministers en de voetinfectie, dat soort dingen. Daardoor wist ik eigenlijk alle vragen al voordat ze gesteld waren.”

Zo stond het er trouwens niet letterlijk, zie het maar als mijn samenvatting. Wel letterlijk is deze quote van Benjamin Disraeli, een oud premier van Engeland in de periode tussen 1868 en 1880: “Uiteindelijk winnen zij die zich het beste hebben voorbereid.”

Denk dus niet alleen vanuit wat jij wilt, maar ook vanuit wat anderen zouden vinden of zouden willen. Zeker bij crisismanagement is dat essentieel, want dat gaat immers over meningen en frames van anderen over jou. Al helemaal bij externe crisis.

Ton van Duinhoven tijdens opnames van Hadimassa in 1972. Met een nog frisse Joost Prinsen erbij. Foto Anefo ANP

Je zou het empathie kunnen noemen. Ja, we noemen het empathie.

Belangrijk om te beseffen dat het daarbij gaat om je open te stellen voor een ander zonder waardeoordeel over diens beweegredenen. Laat je ego dus thuis.

Simulatie en improvisatie

Ton van Duinhoven was een Nederlandse acteur en cabaretier die bekend werd door zijn rollen in Hadimassa. Een satirisch programma uit de jaren 70 waarin onder andere ook van Kooten en de Bie meededen. Toch was volgens Prinsen Van Duinhoven de ster van de show. We laten even Joost zelf aan het woord.

Wat zo mooi is aan dit voorbeeld is dat het gaat over hetzelfde scenario op een heleboel manieren uitgeprobeerd. Voor een emergency of een disruptie is dat misschien niet nodig. Maar bij crisismanagement, juist omdat het over framen gaat, is het helemaal niet zo’n gek idee om bepaalde situaties op een verschillende manier uit te proberen.

Zie het maar als live simulaties.

Dus steeds hetzelfde scenario, maar dan de ene keer offensief aangepakt en de andere defensief. Aarzelend, directief of juist coachend. Verzin het maar. Uiteindelijk pak je de manier van communiceren die bij jou past. Maar niet voordat je het enkele malen hebt uitgeprobeerd.

Johnny Kraaykamp tijdens TV opnames in 1963. Foto ANP

De laatste preparatie volgens Prinsen komt van Johnny Kraaykamp. Johnny was een stoute jongen, schrijft Prinsen, die zich niet aan zijn teksten hield. Stond hij bij een toneelstuk in de repetities op de Dam, of bij de Dom, begon hij in de echte voorstelling onverwachts bij de HondsBossche Zeewering. En daar moesten zijn tegenspelers zich dan ter plekke op aanpassen. Improviseren.

“Op een feestje speelde hij ooit een uur lang dat hij een hond bij zich had die maar niet koest wilde zijn.” En toen er ooit vier minuten tekort was in een programma over bizarre gebeurtenissen trok hij een jurk aan en een pruik, pakte een kussentje dat hij begon te aaien als een kat en vertelde een verhaal over het gehijg van twee mensen dat steeds scabreuzer werd en volgens Prinsen nog steeds als klassieke scene te boek staat.

Dat laatste was voor mij onbekend, maar ik kan me van alles voorstellen bij het improvisatietalent van Kraaykamp.

Niet onbelangrijk: ondanks zijn ervaring en improvisatievermogen repeteerde Kraaykamp dus wel. Alleen niet om zijn tekst uit het hoofd te leren en de procedure te volgen, maar om het improviseren uit te testen. Red Teaming in een gecontroleerde omgeving om het daarna in het echt op scherp te zetten, het voor het publiek spannend te maken en natuurlijk ook voor zichzelf. Want het moest wel leuk blijven.

Mintzberg schreef ooit dat management een vaardigheid is, een ambacht misschien wel, maar het is geen beroep en zeker geen wetenschap. Je leert het in de praktijk door ervaring op te doen, “which means that it is primarily a craft, although some of the best managers make considerable use of art.”

Met crisismanagement is het zeker niet anders, dat is immers management in extremis. Lees dus boeken met de bril van de crisismanager, kijk kunst en ga naar theater. Pik alles wat je kunt gebruiken en probeer uit. Maak het onderdeel van je Prohairesis.

Dan ben je een bevoorrecht mens.

Eindoordeel

Een bevoorrecht mens is een prettig vakantieboek voor op het terras. Ik las over mensen die ik van horen zeggen kende en dat bood mooie inkijkjes in een tijd die voorbij is. Daarnaast viel het me op hoeveel aspecten van cabaret en crisis overeenkomen. Boeiend.

Cijfer: 8

Zou ik het bewaren als de boekenkasten vol zijn en er geruimd moet worden: heel lang wel en als het niet anders kan verzin ik een list

Rampspoed op het doek

27 augustus 2022 / / Geen reacties
Leestijd: 8 minuten

Rampspoed op het doek is het rampenmuseum van Rizoomes. Letterlijk een Museum of Accidents, een wandering in crises. Bedoeld ter inspiratie, om ook eens op een andere manier naar het vak van crisismanager en incidentbestrijder te kijken dan uit een boek of een oefening. En ook om een beetje gevoel voor betekenisgeving te krijgen. Wat betekent rampspoed voor een samenleving? Hoe kan je dat op andere manieren uitdrukken dan in een evaluatierapport?

Tenzij anders vermeld zijn hebben we de schilderijen in dit blog zelf op de foto gezet. Als je op een galerijtje klikt met je muis wordt de foto vergroot. De plaatjes met de tekst ernaast kun je vergroten met je linkermuisknop en dan foto openen in ander tabblad.

Hockney’s Eye in Teylers, Haarlem

Eind oktober 2022 bezochten we Teylers Museum in Haarlem. Het laatste weekend dat Joost Swartes ode aan het boek gecombineerd kon worden met de nieuwe tentoonstelling Hockney’s Eye. De laatste bleek een interessante, doch kleine uitstalling. Dat ruimschoots werd goedgemaakt door de vaste collectie van het museum. Daar ga ik zeker nog eens terug.

Ferdinand de Brackeleer Kenau Hasselaar tijdens het beleg van Haarlem 1829
Christiaan Dreibholz Schipbreuk op Engelse Kust 1839
Johannes Christiaan Schotel Storm op Zee 1825 Teylers
Teylers heeft een klein rijtje met maritieme rampen hangen. Een beleg, schipbreuk en een storm.
Dit schilderij heet ‘Danger’ en is van Andy Warhol, 1980. Normaal hangt het in Fitzwilliam Museum, Cambridge, maar nu gebruikte Hockney het om uit te leggen hoe je met een diaprojector een kunstwerk kunt creëren voor Hockney’s Eye. En omdat Danger vaak de voorbode van rampspoed is mag ie ook in het Museum of Accidents.

Singer Laren

Jan Toorop Brandend Belgie Rampspoed op het Doek
Brandend België is een overdonderend schilderij van Jan Toorop uit 1917. Meer dan een miljoen Belgen vluchtten naar Nederland door de WOI. Meer dan bidden kon je volgens Toorop niet doen. Liefde in wanhoopstijden noemde hij het werk.
Fragmenten

Levend Landschap in Stedelijk Museum Schiedam

In het Stedelijk Museum Schiedam (SMS) loopt de tentoonstelling Levend Landschap nog tot 6 november 2022. Aan de hand van de elementen vuur, water, lucht en aard presenteert het SMS schilderijen uit zes eeuwen Maasdelta. Waaronder de nodige rampspoed, zoals uit onderstaande doeken blijkt.

Kruitexplosie Delft 1654
Nachtelijke brand 1660
Deze twee schilderijen zijn van Egbert Lievensz van de Poel. Van de Poel schilderde veel branden, volgens het SMS een typisch Rotterdams onderwerp. Van de Poel verloor zijn dochter bij de kruitexplosie en maakte meerdere doeken van die ramp.
Rampspoed op het Doek. Jan Bakker 1940 Brandende Belastinggebouwen Boompjes
Jan Bakker Brandende belastinggebouwen aan de Boompjes na bombardementen in 1940
Nicolaas Barnouw Brand in de Gapermolen Schiedam 1864
Gijsbertus Haasbroek Brand in Pottebakkersteeg Rotterdam 1779

Cornelis van Culemborgh legde dit beeld van kruiend ijs in de Delfshaven vast in 1565. Dergelijke ijsdammen waren een groot risico voor de dijken in de Maasdelta. Op 2 januari van dat jaar schoof deze berg van 6 meter hoog over het Vrouwenhuis op het westelijk havenhoofd. Alleen de torenspits is nog zichtbaar.

Henk Chabot schilderde in 1944 dit beeld van de inundatie rond Rotterdam. Op 11 februari 1944 zetten de Duitsers grote stukken land onder water in een poging de aanvallen van geallieerden af te slaan.

In 1809 vond er in de Alblasserwaard een grote overstroming plaats nadat door strenge vorst diverse dijken doorbraken. Jacon van Strij schilderde hoe de sluizen bij Elshout (huidige Kinderdijk) het water afvoerden. De overstroming zou gevolgd worden door een langdurige hongersnood. Rampspoed komt zelden alleen.

Op dit schilderij uit 1574 beeldt Leonard Bremmer het doorsteken van de Berkel af. Dat moest het land laten onderlopen om de Spanjaarden uit Leiden te houden. Het ondergelopen land is daarna waardeloos en produceert geen voedsel meer. Het leidde tot een lange hongersnood.

Wanderlust in het Dordrechts Museum

Niet ver van Schiedam heeft het Dordrechts Museum een tentoonstelling over reizende schilders in de 19e eeuw. Wanderlust, heet ie, en ook die is zeer de moeite waard. Hij loopt nog tot 8 januari 2023. En hoe melancholisch die reisdoeken ook mogen zijn, ook onderweg slaat de rampspoed soms toe.

Saleh Bustaman Uitbarsting Merapi 1865
Louis Meijer Schipbreuk voor Franse kust 1864

So Future in het Rijksmuseum Twente

Het Rijksmuseum Twente (RMT) houdt van 18 juni t/m 25 september 2022 een tentoonstelling over onze kijk op de toekomst. Op het grensvlak van technologie, cultuur en maatschappij worden er verhalen verteld waarin de rampspoed niet ontbreekt, zoals in de installatie ‘Corrupted Air’ van Femke Herregraven.

Daarin legt zij een verband tussen de eerste sterftetabel uit 1662 en een overzicht van zogenaamde rampobligaties tussen 1996 en 2018. Rampobligaties speculeren op rampspoed. De verzekeraar zet ze uit, tegen een hoge rente, en ontvangt zo geld om schade te vergoeden als er zich een ramp voordoet. Op dat moment is de obligatie veel minder waard of zelfs waardeloos. Maar als er zich tijdens de looptijd geen ramp voordoet, krijgt de lener zijn geld terug met de hoge rente.

10 meters of sound is een indrukwekkende installatie van Philip Vermeulen. Hij balanceert op het kantelpunt van fascinatie en dreiging. De beweging van de elastieken is een ‘visueel schouwspel vol optische illusies, tegelijkertijd hoop je als toeschouwer dat je geen gevaar loopt.’ Het systeem loopt continu door, met enorm zwiepend lawaai, afwisselend hard en harder. Toevallig toen ik dit filmde stopte hij even. Alsof uiteindelijk alles stil valt.
Gerard van Nijmegen Landschap in de Storm 1804
Joos van Cleve Portret van onbekende man 1515

Het portret van Joos van Cleve laat zien dat de middenstand dankzij de handel positie kon verwerven in de 16e eeuw. De macht lag niet alleen maar bij de adel, maar ook bij hen die goed geld hadden verdiend. De verliezer was de gewone man, die nog steeds hard moest werken voor zijn inkomen of in armoede verviel. Wie eenmaal geld heeft, hoeft geen arbeid meer te verrichten.

Rampjaar in het Haags Historisch Museum

Het Haags Historisch Museum organiseert van 2 juli t/m 13 november 2022 een tentoonstelling over het rampjaar 1672. Toen werd de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden overvallen door rampspoed. Zowel de Engelsen, Fransen als twee Duitse staten vielen de Republiek aan. Elk met een eigen belang, dat elkaar vond in de gezamenlijke wens de Nederlanden een toontje lager te laten zingen dan wel een kopje kleiner te maken.

De vijandelijkheden waren zowel fysiek, met oorlog en bezetting, als virtueel, met opruiende teksten en tekeningen. Uiteindelijk lynchte een woeste meute de gebroeders De Witt in Den Haag, opgejut door valse voorwendselen, fake nieuws en pamfletten. De parallellen met de huidige tijd liggen voor het oprapen en dat doet het Haags Museum dan ook.

Aan de hand van de thema’s verdeeldheid, saamhorigheid, geweld en wantrouwen wordt een vergelijk gemaakt tussen de corona epidemie van 2020 en het rampjaar 1672. Heel diepgaand is het niet, maar het signaleert wel een opmerkelijke tendens. Zoals ik in dit blog over crisis als fout of strijd schrijf, het menselijk gedrag laat zich moeilijk veranderen.

Eindhoven ‘t Silveren Seepaerd

Op de plek waar ooit ‘t Silveren Seepaerd afbrandde staat nu in een achteraf steegje een onooglijk terras met deze foto’s van de brand uit 1971. Rampspoed op doek, captain, but not as we know it.

Over de brand in de Nieuwe Kerk van Dordrecht in 1658 schreef ik een apart blog. En de graffiti van Gerard Houckgeest in de Nieuwe Kerk van Delft uit 1651 bespreek ik hier.

Waarom gevoel voor kunst je een betere crisismanager maakt

6 februari 2022 / / Geen reacties
Leestijd: 7 minuten

Kunst kan je een betere crisismanager maken, zo leerde ik tijdens de ontdekkingstocht die dit blog heeft opgeleverd. Hoe je via een plaatje op Twitter bij een podcast komt en daarna bij een boek over de rechter hersenhelft. En tenslotte eindigt bij het sluiten van musea tijdens lockdowns en wat dat zegt over de kwaliteit van des kabinets crisismanagement.

Het begin van een tocht

Hoe de dingen soms gaan.

Het begon met dit plaatje dat ik op Twitter tegen kwam.

Kunst maakt je een betere crisismanager

Het vermogen om schoonheid te begrijpen en appreciëren maakt je een betere besluitvormer, zegt Dave Snowden hier. Je weet wel, die van Cynefin. Niet de klokkenluider.

Wat ik dan lees: hoe maakt gevoel voor kunst je een betere crisismanager? Hoe zit dat?

Daar moest ik dus meer van weten. Dat begint zoals altijd met Mister Google. Al gauw was ik er achter dat de bewuste uitspraak was gedaan in een podcast van Jim Rutt. Rutt was ooit baas bij Network Solutions en het Santa Fé Instituut, een onderzoeksinstituut naar complexiteit, chaostheorie en zelforganisatie. Nu had hij een podcast over ‘cutting edge thinking in science and technology and the future of our economic, political and social systems and institutions.’

Vervolgens stapte ik op het roeimachien met een koptelefoon, mijn manier van kiloknallen. En dat viel in het begin niet mee, die podcast. Rutt heeft namelijk zo’n typisch ronkende Amerikaanse stem waar ik me echt even overheen moest zetten om te blijven luisteren. Want ik wilde immers weten waarom kunst je een betere crisismanager maakt. Ik roeide dus voort, de twintig minuten zaten er nog niet op.

Exaptief

Bij een discussie over het ontwerpen van artificial intelligence kwam eindelijk de gezochte uitspraak voorbij. Snowden zei dat ontwerpers van AI-systemen zowel over voldoende ethische als esthetische bagage moesten beschikken.

Because aesthetics is about abstractions. Music and art come before language in human evolution, so human language evolves from abstractions. The evolutionary argument for this is it allows rapid exaptive thinking. The ability to rapidly repurpose things is actually comes from abstraction. It’s also a matter of you get higher empathy in abstraction than you do in the material.

dave snowden

Dit moest ik een paar keer terugluisteren voordat ik het begreep. Vooral dat stukje over exaptive thinking. Van exaptive vond ik zo gauw geen Nederlandse woord, anders dan exaptief. Dan weet je natuurlijk nog niets.

In 2018 kwam ik er tijdens een sabbatical achter dat de Toren van Babel van Pieter Brueghel gewoon in het Boijmans van Beuningen hangt.

Exaptief blijkt een begrip uit de evolutiebiologie te zijn. Het betekent dat sommige door evolutie verkregen functies een ander doel krijgen dan waar ze ooit voor ontworpen waren. Het is een soort serendipiteit die groeit en evolueert, maar is geen adaptatie an sich. Het ontstaat namelijk niet uit aanpassing, maar als toevallig extraatje. ‘Wat handig dat ik die slurf daar ook voor kan gebruiken.’

Wat zegt Snowden volgens mij nou in dit stukje? Hij zegt dat schoonheid en kunst afkomstig zijn uit abstracties, waardoor er het vermogen ontstaat om toepassingen te zien uit materiaal dat daar oorspronkelijk niet voor bedoeld was. Doordat je anders naar de wereld leert kijken, zie je oplossingen die je anders had gemist. Je leert hergebruiken.

Van kunst leer je improviseren; patronen te zien; met complexiteit om te gaan. Dat is wat Snowden volgens mij zegt.

Hersenhelft

Maar daar eindigt dit verhaal niet. Ik deed nog een paar zoekslagen en vond toen een verwijzing naar een boek van Daniel Pink, A whole new mind. Over het trainen van de rechter hersenhelft. Het is juist die rechter hersenhelft waar het gevoel voor kunst wordt ontwikkeld, waar je leert abstract te denken. Kennelijk kan je dat ontwikkelen, kun je dat oefenen.

Mark Rothko Grey Orange on Maroon
Mark Rothko, Grey, Orange on Maroon, No. 8, 1960, Museum Boijmans Van Beuningen. Eigen foto

Pink onderscheidt zes gebieden waarmee je die rechter hersenhelft aan de praat moet krijgen.

  1. Design. Het gaat er niet alleen om dat je iets maakt, maar dat je iets moois maakt. Iets wat je raakt. Dat je het wil hebben.
  2. Story. Alleen informatie is niet genoeg om mensen te overtuigen. Je moet er een verhaal van kunnen maken, een narratief.
  3. Symphony. Gaat over het grotere plaatje zien. Een analyse is mooi, maar niet genoeg. Het moet passen in een groter geheel, in een symfonie.
  4. Empathy. Dat behelst inlevingsvermogen, het verplaatsen in iemand anders die misschien helemaal niet op je lijkt. Empathie is afstand nemen van je ego.
  5. Play. Gaat over lol, leuk, grappig humor. Over kwinkslagen maken en relativeren.
  6. Meaning. Waar doe je het voor? Wat is het hogere doel, behalve geld verdienen en status?

Voor elke vaardigheid beschrijft Pink vervolgens oefeningen en activiteiten. Ik ga dat niet allemaal zitten opnoemen hier, maar een paar voorbeelden wil ik wel geven. Omdat ik weet dat het werkt.

Oefenen met rechts

  • Hou een boekje bij met aantekeningen. Of met tekeningen. Schrijf je gedachten op, een zin die je voorbij hoort komen, iets wat je leest, een scene van straat.
  • Schrijf een Ultrakort Verhaal. Of een lange.
  • Ga naar een museum. En dan nog eens. En nog eens.
  • Wordt een design detective. Als je in een gebouw bent, of bij iemand thuis, kijk dan eens goed rond. Wat bevalt je er aan? Wat niet? Waarom is dat? Schrijf het in je boekje.
  • Pak eens een voorwerp en vraag je af waarom je het nu zo leuk vindt.
  • Lees boeken over heel wat anders dan crisismanagement. Bijvoorbeeld Brieven aan Camondo. Vuurtorenberichten. Of De Tijgerkat.
  • Kijk om je heen, naar de mensen die je ziet. Wie zijn het, wat zouden ze aan het doen zijn? Wat is het verhaal achter die groep?
  • Maak foto’s, geen kiekjes. Wat is je standpunt, je compositie? Wat is je verhaal?
  • Doe dingen die je niet kan. En leer van de fouten die je maakt. Ga gewoon eens tekenen.
  • Luister mensen af. In de trein, in de winkelstraat. Of in de kroeg. Onthoud de verhalen of schrijf ze gelijk op. Handig hè, dat boekje.
  • Als je naar een talkshow kijkt, let dan eens wat minder op wat men zegt en meer op hoe ze het zeggen. Welke gezichtsuitdrukkingen zie je? Welke lach is nep en welke is echt?
  • Dwaal en verdwaal. Wander. Bezoek een labyrinth.
  • Bezoek een concert. Kijk hoe de band of het orkest samenspeelt, hoe ze improviseren en elkaar weer terugvinden. Hoe zijn de composities opgebouwd?
  • Of duik eens echt in een nummer, zoals hier in Red Right Hand. Wat betekent het, welke associaties roept het op; wat is het verhaal achter het verhaal?
  • Kijk af en toe in je boekje en zoek naar de rode draad. Wat heb je er onbewust allemaal in gestopt?

Wanderen

Keith Haring, Untitled 1982. Ook in het Boijmans.

Zoals je ziet heeft geen van deze activiteiten iets te maken met proces, optimalisatie of efficiëntie. Dat zijn dingen voor het linkerbrein. Ook belangrijk, maar dat doe je al de hele dag met je Excel sheets, je KPI’s en je lijstjes.

Het rechterbrein daarentegen gaat over kijken, verbazen en verwonderen. Zien zonder ego. Ontdekken van patronen in complexiteit, verhalen in situaties, schoonheid in kunst. Allemaal dingen die je een betere crisismanager maken omdat je leert omgaan met abstracties.

Dat het kabinet elke keer na een lockdown de musea en de kunsten pas als laatste weer heropent geeft daarom te denken over de kwaliteit van hun crisismanagement. Hopelijk lezen ze dus dit stukje en laat men de kunsten verder ongemoeid. Wie weet worden ze nog exaptief. (Ja, scroll nog maar eens omhoog 😊)

Update 27 september 2024: klimmen

Het nieuwe kabinet, dat in de zomer van 2024 aantrad, gaat door met dezelfde kunstminachting van haar voorgangers. Deze keer door de BTW te verhogen op musea en boeken. Wat op zichzelf nog te billijken was geweest bij acuut en chronisch geldtekort, ik kan dat niet beoordelen, maar doe het dan wel over de hele linie. Niet de pretparken en bioscopen uitzonderen.

Als de regering nou wel eens een goed boek had gelezen, zoals Bint van Bordewijk, dan hadden ze deze maatregelen vast niet voorgesteld. Dan had deze zin van de schooldirecteur voor altijd in hun geheugen gegrifd geweest:

De meester mag niet dalen, de scholier moet klimmen

Dit blog is onderdeel van Prohairesis, de stoïcijnse kunst van het jezelf voorbereiden op jezelf. Laatste update is van 27 september 2024. Andere blogs uit dat rijtje zijn bijvoorbeeld Strijdvaardig leven en Alle crises ben je zelf.

Ceci n’est pas un feu

27 december 2021 / / Geen reacties
Leestijd: 3 minuten

Ceci n’est pas un feu gaat over het verhaal achter de brand. Over het symbool van een ramp. Over de verstopte betekenis van een incident. Dus over het verraad van de beelden, Magritte zei het al. Want je ziet niet alles wat je ziet.

ceci n'est pas un cafe

Een paar jaar geleden waren we een weekje in Luxemburg. Tijdens één van onze wandelingen kwamen we langs dit huis. Met een pastiche op een wel heel bekend schilderij van Magritte.

Ceci n’est pas un pipe.

Zei Magritte, op z’n doek.

Maar het schilderij zelf heeft een andere naam: Le trahison des images.

Het verraad van de beelden.

Beelden, images, voorstellingen, het zijn interpretaties van de werkelijkheid. Het is niet de werkelijkheid zelf. Die is oneindig veel complexer, door alle betekenisvolle lagen die we erin verstoppen en waarvoor je soms een halve professor moet zijn om te begrijpen waar het over gaat.

“Everything we see hides another thing, we always want to see what is hidden by what we see, but it is impossible. Humans hide their secrets too well. There is an interest in that which is hidden and which the visible does not show us. This interest can take the form of a quite intense feeling, a sort of conflict, one might say, between the visible that is hidden and the visible that is present.”

Rene magritte

Als incidentbestrijders en crisismanagers leren wij dat beeldvorming de eerste stap is om grip te krijgen op een ongewenste gebeurtenis. We gaan verkennen, we gaan kijken, we gaan informatie verzamelen, we maken een voorlopig plan.

We kijken.

Daarna hebben we een beeld. Dat delen we met ons team. We vragen: is iedereen het met dit beeld eens? Iedereen knikt. Dit is het beeld.

Maar zien we alles?

Enters Magritte. En die zegt:

Ceci n’est pas un feu.

De brand in de Notre Dame is meer dan een door vuur verwoeste kathedraal. Het is ook een verhaal over identiteit en politiek, over de symboliek van markante gebouwen en over vooruitgang. Over geloof, geschiedenis en waarden. In dit blog lees je er meer over.

Wat ik zeggen wil: elke incidentbestrijder en crisismanager moet ook de beelden zien die je niet ziet. Het verhaal achter de fysieke werkelijkheid. Ga naar het museum, en bekijk de kunst die je voor de gek houdt. Learn the rules like a pro, zei Picasso, so you can break them like an artist.

Leer over de beelden die de mensen raakt, de beelden die we verstopt hebben in het uitzicht van alledag en die je pas ziet als je daar achter kijkt. Kijk zonder oordeel. Het gaat niet over mooi of lelijk voor jou, het gaat erom dat het er is en dat het gezien wordt door mensen.

Denk bij je eerstvolgende grote klus aan Magritte: ceci n’est pas un feu. Maar wat is het ook? Wat kan ik zien wat ik niet zie?

En als je toch met kunst bezig ben, lees dan ook dit blog: waarom gevoel voor kunst je een betere crisismanager maakt.

UKV november 2021

30 oktober 2021 / / Geen reacties
Leestijd: 10 minuten

Op deze pagina UKV november 2021 gaan de ultrakorte verhalen uit de herfst langzaam richting de tweede coronawinter. Het zijn interessante tijden.

In januari 2021 ben ik begonnen met de UKV. Elke dag een verhaaltje van 280 tekens, gebaseerd op een ervaring, een overdenking of iets wat ik ergens las. Een dagboek van oude en nieuwe (verzonnen) herinneringen.

Die UKV plaats ik op twitter, als een vorm van twitteratuur. Soms past het niet in één tweet, dan maak ik een klein draadje. Op deze pagina vind je alle ultrakorte verhalen van november 2021, met bij elke UKV een foto uit eigen Iphone. Helemaal onderaan vind je linkjes naar de UKV uit andere maanden.

Eerste week UKV november 2021

De wintertijd gaat in, deze week. Op het Catshuis maakt men zich demissionair druk over opnieuwe corona maatregelen. Van een regeerakkoord, laat staan kabinet, is verder nog geen sprake. Bijna heel 2021 zonder regering.

Hek

Het Instituut Fysieke Afscheiding is op zoek naar een nieuw inspirerend hek, dat met lef en empathie leiding geeft aan professionele paddestoelen. In de boscultuur die we nastreven moeten alle zwammen en herfstbladeren de ruimte krijgen om zich herkend en erkend te voelen.

Kinderbewaarplaats

Herfstvakantie en nochtans was de kinderbewaarplaats dicht. Of misschien waaide het te hard, dat kan ook nog. In ieder geval keek de man verbaasd naar de gesloten luiken. Het was onduidelijk of ie een kind kwam halen of brengen. Hij klopte zachtjes op de muur, liep toen weg.

Kattenkluslijst

Ik zag een dog-to-do-list hangen in een auto met zo’n mooie hondenbench. Het inspireerde tot de katten-kluslijst: muizen vangen; in de tuin van de buren poepen; hond laten schrikken; soezen in de vensterbank; op de mat kotsen; kattenbak omscheppen. Maar de kat zei nee.

Knijper

Langs het pad lag een enorme knijper in het gras. Dat vroeg om een verkenning. Had hier een reus iets verloren? Was ik plots ernstig gekrompen? Het bleek om een ludiek zitbankje te gaan. Dat was beter dan andersom; een knijper in de vorm van een zitbank maakt niemand blij.

Mondriaan

In Amersfoort staat een klein Mondriaanmuseum met een grote attractie: zijn nagebouwd Parijse atelier. Nietsvermoedend loop je er binnen, verrast over de levensechtheid van de plek. En dan wordt ie ook nog eens geprojecteerd; met Mondriaan op de bank, hoe mooi kan het zijn.

Cheshire

Hij zat op de bank en friemelde aan zijn rugzak. “Ga je weg”, vroeg de kat. “Ja”, zei hij. “Waar ga je naar toe”? Hij had geen idee. “Hoe kom je daar dan”, wilde de kat weten. “Als je niet weet waar je heen gaat zal elke weg je er brengen.” “Hé, da’s mijn tekst”, zei de kat.

Jonge sla

Soms denk ik opeens aan jonge sla. Net geplant, in vochtige bedjes tot aan de einder. Op keurige afstand van elkaar, gelijk een cijferreeks. Dat ze er dan drie vergeten zijn aan het hoofd van de akker vind ik eigenlijk niet te verdragen. Waren het bonen, alla. Maar dit, nee.

Tweede week UKV november 2021

In de tweede week van november was de vierde golf een feit. Terug was het mondkapje, de anderhalve meter en het thuiswerkadvies. In 2018 was de tweede week van november het einde van de Eerste Wereldoorlog. Daar gaan de UKV van deze week over.

Fort

Rondom Verdun zijn de resten van WOI nog altijd zeer tastbaar, een verleden dat nooit zal verdwijnen. Ook al heten het ruïnes, het zag er tijdens gebruik toen waarschijnlijk net zo uit als nu. De onbeschrijfelijke stank, herrie, angst en onzekerheid moet je er zelf bijdenken.

Voie Sacrée

De Voie Sacrée loopt van Bar-le-Duc naar Verdun. Het is de levensader van de Fransen in WOI, een backbone waar op het hoogtepunt elke 14 seconden een voertuig voorbijkwam. Elke week 90000 man met 50 ton materieel. In totaal is er een miljoen km afgelegd; oorlog is logistiek.

Fleury

Fleury-devant-Douamont is één van de negen vernietigde dorpen rond Verdun. Het heeft geen inwoners meer, maar naar goed Frans gebruik natuurlijk wel een burgemeester. Er staat ook nog een houten soldaat, wakend over de resten van een plattegrond waar ooit 450 mensen woonden.

11/11

Een staakt het vuren op 11/11 om 11.00 bracht het eind van WOI. Dat nieuws bereikte sommigen te laat. Zoals bij de Amerikaan Henry Gunther, die niet geloofde of hoorde wat Duitsers hem zeiden. Schietend liep hij op ze af en sneuvelde in de reservetijd van een zinloze oorlog.

Zone Rouge

Rond de loopgraven van WOI is het landschap onherstelbaar vernietigd. Niet alleen bovengronds, overal kraters, maar vooral ondergronds. De Zone Rouge is een extreem vervuild gebied van 1200 km2, de toegang is verboden. Opruimen duurt nog 700 jaar; pas dan is het echt voorbij.

Onbekende soldaat

Uiteindelijk kostte WOI aan 8,5 miljoen mensen het leven, voornamelijk militairen. Op het Ossuarium in Doaumont liggen de beenderen van 130.000 onbekende soldaten, op een grote hoop gegooid in ondergrondse kelders met kleine raampjes. Nergens is de waanzin zo goed zichtbaar.

On ne passe pas

C’est ici la porte de France et vous ne passerez jamais. On ne passe pas is de slogan tijdens de slag om Verdun in 1916. Die strijd zou 263.000 doden kosten in 10 maanden, waarna de linies op het eind ongeveer gelijk lagen als in het begin. Zinlozer dan dit vind je het niet.

Derde week UKV 2021

De besmettingen nemen stevig toe, tot wel 23.000 op 18 november. Het kabinet stoeit met maatregelen, waaronder het verbieden van publiek tijdens voetbal wedstrijden. Goede nieuws is dan weer wel dat het Nederlands Elftal naar de WK mag, ondanks de lege stadions.

Huisvrede

Met de bruine vlek op het plafond in de woonkamer kwamen twee mannen om het bovenliggende probleem op te knappen. Daar zijn ze nu al zeven dagen mee bezig. Gelijk een hond in zijn mand draai ik rondjes door het huis, maar vind nergens de rust om te gaan liggen: on-huisvrede

Obstacle

Na twee dagen slopen deed vrijwel niets nog denken aan de badkamer. Die lag buiten kapot te wezen in een containerbak naast de hoop op een snelle verbouwing. Aurelius legde zijn hand op mijn schouder. The obstacle is the way, zei hij. Vanaf nu werd het alleen nog maar beter.

Writers Block

Vrijwel elk verhaal schrijft zichzelf. Het is een kwestie van gewoon beginnen en vooral doorgaan, tot het af is. De tekst weet altijd wanneer hij klaar (genoeg) is. Tot je op een writers block stuit. Helaas, geen doorgang, uw verhaal stopt hier. Probeer het morgen nog eens.

Schuldig

Ooit had Armando landschap schuldig verklaard, omdat het ondanks alle wreedheden die er plaatsvonden bleef groeien. Toen we langs Sandhaghe liepen, een villa waar in WOII de Fuhrer der Schnellboote kantoor hield, kwam opeens de vraag op of ook een gebouw schuldig kan zijn.

Stilte

Op tweede paasdag 1995 gaf Rudi Fuchs, de oude museumdirecteur, een boek over Edward Hopper cadeau aan Maarten en Eva Biesheuvel. Zijn opdracht past naadloos bij de melancholie van Hoppers werk, alhoewel ik denk dat voordat de radio er was, het nog stiller moet zijn geweest.

Naam

Onverwachts lopen we ‘s zondags tegen een MH17 monument op. Er staan veel mensen op met dezelfde achternaam, gezinnen weggerukt uit het leven. Als iemand je vroeg wat je later wilde worden, zei je nooit een naam op een monument. Maar je hebt het niet altijd voor het kiezen.

Fractal

Er bestaat zoiets als een fractale longstructuur. Dat is een patroon van zelfgelijkenis die zich tot in het oneindige herhaalt, waardoor er heel veel ademruimte ontstaat. Het lijkt op een kale boom. Ik stond er onder één met rode takken en moest eens lekker diep ademhalen.

Vierde week UKV november 2021

We stevenen af op de eerste koude week deze herfst. Natte sneeuw. En een avond lockdown dreigt.

Lemming

De gemiddelde vuilnisbak is helemaal geen goede schoolzwemmer. En dat weigeren ze te accepteren, met hun grote gele klep. Als het een beetje waait springen ze dus gewoon en masse te water, gelijk lemmingen van een klif. Dan mogen ze blij zijn als er nog eentje de kant haalt.

Theologie

In Dallas heeft een grote groep mensen zich verzameld in afwachting van de opstanding van JFK jr. Dat die in 1999 omkwam in een vliegtuigcrash deert hen niet. Hij zal hen evengoed verlossen van de onderdrukkers. Zo ontstaat dus religie; leerzame tijden voor de theologie.

Koeienkont

Vlakbij het grasveld had zich een meute virologen en voetbalcoaches verzameld. Zinsflarden vlogen voorbij: ‘ze hadden’, ‘ik heb gewaarschuwd’, ‘artikel niet gelezen’, ‘ziet toch iedereen’, ‘hoe stom’. Het bord iets verderop maakte alles duidelijk: hier keek men koe in kont.

Knotwilg

Ooit had ik een tuin aan een sloot. Er stond een knotwilg in, dat leek mij daar goed passen. In de sloot zat een eend, die had ik niet uitgezocht, hij kwam uit zichzelf. Zodra ik de wilg had geknot, vloog de eend er in. Zijn enige kans om als watervogel in een boom te zitten

Beatle

In de auto naast ons zat een hond achter het stuur. Het leek er op dat hij het normaler vond dan wij, in ieder geval keurde hij ons geen blik waardig. Maar misschien was ie wel gewoon moe en heette hij Beatle. It’s been a hard days night, and I’ve been driving like a dog

Merian

Er kroop een gele rups over het pad, harig met een roze stekeltje. Volgens de vlinderstichting was het een Meriansborstel, maar dat wist ie zelf natuurlijk niet, dat ie een Meriansborstel was. Hij kroop gewoon lekker verder, beetje uitpoppen en dan na de winter mot. Hopla

Horsey

In deze roerige social media tijden moet je geen namenwedstrijd uitschrijven. Het scheelde een haar of de SSR David Attenborough had Boaty McBoatface geheten. Dat alles spookte door mij heen toen ik een naam voor een paard zocht. Dus vooruit dan maar: Meet Horsey McHorseface

Qualle

In 1619 stond de qualle voor het eerst in het woordenboek, ‘dat uytwerpsel der zee, dat wy quallen noemen wegens de slymerige, snotterige vertooning.’ De Q werd in 1770 vervangen door een K. De kwal zelf lag vooral te wachten op een golfje dat hem weer in zee zou brengen.

Prins

Het probleem met sprookjes is dat ze zonder falsificatie misschien toch waar zijn. Neem het kussen van een kikkerpad teneinde een prins te verkrijgen. Hoe vaak moet je dat tevergeefs gedaan hebben om het op te geven? Het beste kan men geen prins wensen, zo veel is duidelijk.

UKV uit andere maanden van 2021

UKV oktober 2021

2 oktober 2021 / / Geen reacties
Leestijd: 10 minuten

Met deze pagina UKV oktober 2021 laten we de zomerse dagen met ultrakorte verhalen achter ons en maken we ons op voor de herfst. Deze maand is het ook brandpreventiemaand, dus er is veel brandweer UKV in de planning. Over brandweersporen in je omgeving. Moet je wel goed kijken.

In januari 2021 ben ik begonnen met de UKV. Elke dag een verhaaltje van 280 tekens, gebaseerd op een ervaring, een overdenking of iets wat ik ergens las. Een dagboek van oude en nieuwe (verzonnen) herinneringen.

Die UKV plaats ik op twitter, als een vorm van twitteratuur. Soms past het niet in één tweet, dan maak ik een klein draadje. Op deze pagina vind je alle ultrakorte verhalen van oktober 2021, met bij elke UKV een foto uit eigen Iphone. Helemaal onderaan vind je linkjes naar de UKV uit andere maanden.

Eerste week UKV oktober 2021

De herfst is nu echt gestart. Het is koud en nat in de eerste week. En de brandpreventiemaand is gestart, net als de formatie. Benieuwd wat het snelste is gedoofd.

Dertigste

Soms weet je niet waar je aan begint. Dertig jaar geleden werd ik brandweerman en wat nu mijn verleden is, was toen nog toekomst. Ik kan gerust stellen dat ik niet in het minst bevroedde wat ik nog op mijn pad zou tegenkomen. Eigenlijk zou iedereen bij de brandweer moeten.

Brandweerspoor

Welke sporen van de brandweer zie jij in je omgeving? Deze #brandpreventiemaand maak ik daar een serie #UKV over. Niets bijzonders, gewoon van dingen om je heen. Je moet het alleen wel zien. Zoals de brandkraan op station Breukelen. Leek mij wel guitig als eerste brandweerspoor.

Kazerne

In onopvallende gebouwtjes door heel Nederland huizen de mensen met materieel die mens & dier redden. Niemand weet precies hoeveel brandweerposten er zijn, behalve misschien Gerard Koppers. In de serie UKV over de brandpreventiemaand mogen die brandweersporen zeker niet ontbreken.

Wassenaar

In de kelder van het oude Raadhuis van Wassenaar zetelt een brandweermuseum. Ooit was daar omstreeks de geboortedag van Jan van der Heijden jaarlijks een klein congres. Met soms een autotentoonstelling erbij. Maar nu niet meer. Brandweersporen verdwijnen soms helaas ook.

Sprinklerkop

De gemiddelde sprinklerkop op een hotelkamer ziet meer slechte TV dan hem lief is. Hij ergert zich vooral aan die films waarin er centraal een sprinklerinstallatie wordt aangezet. Da’s heul geen sprinkler, da’s een delugesysteem en dat wou de kop graag eens gezegd hebben.

Luistervink

Slechts weinigen weten dat de Duitsers ons massaal hebben afgeluisterd via de waterleidingbuizen, met hydranten als microfoon. Toen na WOII de BVD het systeem overnam zijn veel brandkranen ondergronds gegaan om ontdekking te voorkomen. Ik kan daarvan helaas geen foto’s tonen

Rookmelder

Toen hij nog een klein rookmeldertje was drukte zijn vader hem op het hart toch vooral goed op te letten. Want rookmelders redden levens, één moment van verslapping kon fataal zijn. Nu hangt hij daar met zijn dochter en vertelt hij haar precies hetzelfde verhaal: opletten!

Tweede week UKV 2021

Rondom de formatie was het deze week stil. In tegenstelling tot de gasprijs, die luidruchtig explodeerde, net als de huizenprijzen en benzine.

Mop

“Op een congres over spoedeisende hulp raken een forensisch arts en een brandweerman in gesprek. De man snoeft daarbij nogal over zijn korps. Waarop de arts zegt: dan wil ik wel eens zien wie van ons het snelst kan afleggen.” Ja, ‘t is altijd lachen met de Droge Stijgleiding.

Ahrens Fox

Heimwee naar wat je niet gekend hebt, ik had het toen ik de Ahrens Fox zag. Tussen 1927 en 1972 dienden ze in Rotterdam. Prachtig ding. Om het beeld compleet te maken luister ik op YouTube naar het luide ratelen van de motor. Groen was ie vast niet, maar wel heel mooi rood.

Slang

Volgens de Chinese astrologie is de slang een vuurtype. Ondanks dat past het vak van brandweer hen niet persé extra goed. Het zijn de denkers uit de dierenriem, de filosofen, schrijvers, zo lees ik. Maar je kan het natuurlijk altijd combineren, in een #UKV met een brandweerslang.

Exit

Ooit vloog ik naar Brisbane via Hong Kong. Niet de kortste, maar wel de zekerste route; ik ken mezelf. Bovendien kon ik daar dan de boel verkennen. Aldus stuitte ik op de nooduitgang. Exit wist ik uit te spreken, maar ik had geen idee hoe zo’n drietand met vierkantje klinkt.

Brandweerautootje

Er was eens een brandweerautootje dat heel graag bij een echt korps in dienst zou treden. Maar elke keer werd ie afgewezen. Te klein, te rood, te laag. Tot ie solliciteerde bij de @Efteling. Daar mocht ie vol aan de bak. En het brandweerautootje leefde nog lang en gelukkig.

Crailo

Het oefencentrum Crailo stond ooit vol met functionele ruïnes; geconstrueerde bouwvallen die tegen een stootje moesten kunnen om de brandweer te trainen. Nu is het dicht. De oefenobjecten zijn in onbruik geraakt en echte ruïnes geworden. If you don’t use it, you lose it.

Aarden

De #brandpreventieweken staan dit jaar in het teken van rookmelders. Maar er bestaan ook exotischere systemen. Wat dacht je van de aardingschakelaar? Zoals de A22 in de Schipholtunnel, in ontwerp bijna een abstract schilderij. Mondriaan zou het met instemming bekeken hebben.

Derde week UKV oktober 2021

Herfst. En een samenleving die z’n best doet om met corona te leven. Er valt nog een hoop te leren, zo veel is wel duidelijk.

Omroep

De omroepinstallatie op de kazerne braakt aan de lopende band nieuwtjes. “Telefoon voor de Brandmeester. Bezoek voor Ludo. Kan de droger worden leeggehaald, er moeten meer mensen wassen. Vanavond eten we Spaans: pollo, patatas, saladas.” Soms denk ik er met heimwee aan terug

B. Botje

Het is 1994. De AC stuurt een fax naar alle kazernes. ‘Vermist: B. Botje. Voor het laatst varend gezien bij Zuid Laren. Info welkom.’ Nico stuurt de eerste reactie. ‘In gezelschap aangetroffen te Den Bosch met Z.L. Gerritje. Aan de Brandewijn met suiker. Botje betaalt.’

Eureka

“There’s not much to learn in fighting big fires from fighting small fires.” In de serie #UKV over brandweer mag deze quote uit Young men in fire niet ontbreken. Die heeft mijn kijk op het vak volledig veranderd en misschien nog wel het mooist, opeens had ik ook een Eureka-moment

Brand uit

Er zijn vele manieren om een brand te blussen, maar meestal toch met water of schuim. Zand erover. Of uithalen en platrijden met draglines, o.a. toegepast bij cacaobonen en coprabrokken. Maar de leukste brand die ik onder controle kreeg was in Limburg; die liep ik gewoon uit

Blauw Blauw

Als het beest met blauw-blauw voorbij blèrt, zijn ze binnen bezig met riemen, ritsen en redden. Alles klaar voor het enige moment om het goed te doen. De concentratie sijpelt haast vloeibaar de autospuit uit, tot het startschot klinkt: “allemaal meekijken, we zijn er bijna”

Onderzee

Eén van de meest onwaarschijnlijke plekken om een brand te blussen is onder water. In een onderzeeboot, wist ik na een bezoek aan het marinemuseum. Uit de vloer staken twee koppelstukken. Als je die in het echt nodig had was jouw laatste uur geslagen. Als offer voor de rest.

Vacuum

In de zomer van 2012 was ik getuige van brandproeven in Rhenen. In bijna gesloopte flats werden tests uitgevoerd met de inzet van een nevelkogel. Daar zag ik voor het eerst hoe door onderdruk de ramen naar binnen werden getrokken. Geen uitslaande, maar een inslaande brand.

Vierde week UKV oktober 2021

Het is herfstvakantie. De corona besmettingen stijgen hard en zoals eerdere malen laat de regering niets van zich horen. Tot het te laat is, kan je eigenlijk nu al voorspellen. Erg veel leren ze niet van hun eigen optreden.

Put

“Het staat in het bos en ziet er uit als een waterwinning met aanrijdbeveiliging?” De droge stijgleiding kreeg bijkans klepkramp van voorpret. “Ik geef het op,” zei ik, “geen idee.” Waarop de stijgleiding het uitkraaide van plezier. “Nou, unne..eh….bosblusbuis. Logisch.”

Ontroering

Ik deed in Rotterdam een praatje over disrupties en bedrijfsbrandweer. Toen ik aankwam stond het plaatselijke blusbeest te pronken voor het stadhuis. Ergens ontroerde het me hoe goed hij daar op zijn plaats was. Alsof hij er altijd al had gestaan en nooit meer weg zou gaan.

Wil

“Omdat mijn vader in dienst was bij de Gemeentewerken, kon hij niet toetreden tot het korps van de Maassluise vrijwillige brandweer.” ‘t Hart schrijft dat je niet gelijktijdig vuur kan blussen en zout strooien of zandzakken vervoeren. Maar waar de wil was, bleek ook een weg.

Mont St Michel

Zodra je Mont St Michel ziet liggen begint de file en gaat de reis naar het klooster te voet verder, ingeklemd tussen dikke lagen toeristen. Net als het ongemakkelijk druk wordt, ontwaar je een brandweervoertuig. Daar staan waar je straks nodig bent, da’s proactieve repressie.

Helm

Hoe lang is de geïntegreerde brandweerhelm al weer in gebruik? Twintig jaar? Langer? Toch wordt nog vaak de oude archetypische helm afgebeeld, zoals deze op de kazerne van Woerden. Hij is bijna Romeins, de brandweer als legionnair. Misschien dat ie daarom zo lang mee gaat.

Monumentjes

Het is goed zoeken maar ze zijn er, monumentjes om slachtoffers van brand te gedenken. Zoals in Harderwijk. Tijdens het fotograferen werd ik aangesproken door een vrouw, of ik wat zocht. Ik legde het uit en toen bleek dat ze van de brand wist, maar niet van de plaats. Nu wel

Carousel

Brandweersporen in je omgeving is het thema van de #UKV van oktober. In Kijkduin trof ik deze klassieke draaimolen aan, het stormde, hij was dicht. Nog steeds word ik blij van dit reliek uit mijn jeugd; in de ladder rondjes draaien die je overal brengen maar je gaat nergens heen.

Tweede Loopbaan

Sommige sporen van de brandweer rijden nog dagelijks door de straten. Het zijn de afgeschreven busjes en voertuigen die een tweede loopbaan kregen, als camper of foodtruck. Meestal maken ze dan voor het eerst echt kilometers, alsof ze pas gaan rijden als het niet meer hoeft.

Doedelzak

De hongersnood van 1840 bracht veel Ieren naar de USA. Daar werkten ze in gevaarlijke beroepen als de brandweer. Op begrafenissen eerden ze hun Keltische afkomst door het bespelen van doedelzakken, wat ook voor niet-Ieren standaard gebruik werd in de FDNY. En nog steeds is.

Rust

Sommige brandweersporen vind je in Stavoren. We liepen langs en ik moest hem even proberen. Terwijl ik daar zat dacht ik aan de belangrijkste les uit de frontlinie: los op tijd af. Da’s precies wat ik doe, na een maandje ultrakorte brandweerverhalen. Vanaf morgen weer andere.

UKV uit andere maanden 2021

UKV september 2021

4 september 2021 / / Geen reacties
Leestijd: 10 minuten

Met deze pagina UKV september 2021 begint het vierde kwartaal ultrakorte verhalen. In januari 2021 ben ik begonnen met de UKV. Elke dag een verhaaltje van 280 tekens, gebaseerd op een ervaring, een overdenking of iets wat ik ergens las. Een dagboek van oude en nieuwe (verzonnen) herinneringen.

Die UKV plaats ik op twitter, als een vorm van twitteratuur. Soms past het niet in één tweet, dan maak ik een klein draadje. Op deze pagina vind je alle ultrakorte verhalen van september 2021, met bij elke UKV een foto uit eigen Iphone. Helemaal onderaan vind je linkjes naar de UKV uit andere maanden.

Eerste week UKV september 2021

De eerste week van september is ook de eerste werkweek na de zomer. Nederland had er weinig zin in en maakte zich liever massaal druk over het Nederlands elftal en de Formule 1 op Zandvoort.

Begraafplaats

Toen we op het dorpje aanliepen zagen we van afstand het gele kerkje al boven de heggen uitsteken. Dichterbij gekomen bleek er een begraafplaats te liggen, met een ietwat vreemd aandoend bord over spelende kinderen. Het was niet ondenkbaar dat The Adams Family hier tegenwoordig woonde.

Sprinkhaan

In de auto onderweg naar nergens ontwaarde ik in de buitenspiegel een groen beest. Sprinkhaan. Die laat zo wel los, dacht ik en gaf gas. Maar hij bleef kranig zitten. Uiteindelijk reed ik maar naar een parkeerplaats langs de snelweg, om de verstekeling uit te laten checken.

Spin

Het journaal vertelde dat het spinnenseizoen was aangebroken. Het werd gebracht als groot nieuws. Terwijl iedereen die af en toe eens om zich heen kijkt dat al lang wist. De spin weefde ondertussen rustig door. Of er echt een insectentekort was merkte hen dan later wel weer.

Niet weten

We zaten op een boot bij Loosdrecht. Met weer, maar geen weer dat wist het wilde. Er was zon, er was wolk, er was wind. Er was tijd en ruimte, veel ruimte. En wij waren er, wij dreven, niet ergens heen. Tenminste, niet dat ik wist. Soms is niet weten het mooiste dat er is.

Gids

In Star Trek helpt Chakotay de guiding animal van Janeway te vinden. Geen idee of dat zinvol is, maar kwaad kan het volgens mij ook niet. Kies er dus liever nu al eentje die bij je past, om te voorkomen dat je in een onbewaakt ogenblik wordt afgepoeierd met een muis of zo.

Dancing Queen

Ze droeg een wit jurkje dat uitwaaierde als een tutu met pianotoetsen. Voor haar een muziekmachien vermomd als VW busje, waar Dancing Queen uit schalde. Dansend zong ze mee, alleen voor een leeg winkelcentrum. Men moet nooit vergeten dat elke grote reis met één stapje begint.

Kleurloos

Ergens in Nederland hangt dit bord. Bij een uitruk zullen de LED-jes wel gaan branden, denk ik. Ik liep er langs en bedacht me hoe symbolisch het ding is: als je uitrukt mag het licht aan, verder lekker kleurloos blijven hangen. Maar het hóéft niet: aanwezigheid is een keuze

Tweede week UKV september 2021

De week waarin Louis van Gaal terugkeerde en het Nederlands elftal met 6-1 Turkije versloeg. En Max won op Zandvoort.

Weersvoorspeller

Het KNMI vond 2021 een normale zomer, wat aantoont dat zelfs gemiddeld weer voorspellen lastig is. Wij hebben onze eigen meteoroloog; in een normale zomer zoekt ze de schaduw op, in deze koude het zonlicht. Als je het gemiddeld weer wilt weten, kijk dan waar de kat ligt.

Gemberneutraal

In juni schreef ik een #UKV over ontspruitende gember die ik in de tuin had geplant. Hij is lekker doorgegroeid maar hij blijkt niet winterhard. Dus eerdaags graaf ik hem uit en plaats hem binnen. Het zal de gember worst wezen, maar het voelt toch of zijn vrijheid wordt ontnomen.

Vooral doorgaan

Ooit was de gevleugelde uitdrukking van Barry Stevens aanleiding voor een grap of flauwe opmerking. Maar dat was toen, lang geleden. Inmiddels weet ik beter en is het één van de beste adviezen die ik ken: Vooral doorgaan. Aan het eind van de tunnel is er altijd de hoop

9/11

In 2012 liepen we langs voormalig ground zero en de brandweerpost die er naast ligt. Aan de muur hangt een indrukwekkende plaquette: ‘dedicated to those who fell and to those who carry on.’ Dat laatste ontroerde me; we moeten misschien vaker stil staan bij those who carry on

Nantes

Op 5 augustus 2000 ontving de cher Frère Bernard een kaartje uit zonnig Nantes, met daarop de geruststellende woorden dat hij bien present was in de harten en gebeden van Beatrice, Suzanne, Odile en Cyril. De ontmoeting met zijn Franciscaanse familie had hen met vreugde vervuld, zo las ik glimlachend. Er bleef nu nog één vraag over: où est Bernard?

Tijdcapsule

Voor het monument van de Wilhelminasluis bij Andel ligt een tijdcapsule. ‘Groet uit het Verleden. Deze kluis mag niet worden geopend voor 18 augustus 2104.’ Over 83 jaar bikken de kinderen van Amalia het ding in stukken, eruit komt de bronzen middelvinger van de oude Bernhard

Dodge

De kale man in korte broek reed zijn Dodge een paar meter naar voren en gaf grijnzend gas. De V8 brulde als een beest toen oma giechelend achter haar looprek richting de auto kwam. Een keukentrapje stond al klaar. Zondag stukje rijden met oma in je nieuwe Ram; onbetaalbaar.

Derde week UKV september 2021

Een verlaat weekje nazomer die niet zo zonnig eindigde voor Kaag en Bijleveld: die kregen een motie van afkeuring aan de broek over hun Afghanistanbeleid en traden af. Eerst de één, toen de ander. Zelfs in de epiloog ontbrak de regie.

Monument

In WOII stond bij Harderwijk afweergeschut dat veel geallieerde vliegtuigen naar beneden heeft gehaald. Ter herdenking van de 117 gesneuvelde vliegers is dit monument in het Veluwemeer geplaatst. Minder oorlog zal er niet van komen, maar het is wel een beeld dat je bijblijft.

Herinnering

Herinneringen zijn als voetstappen in de sneeuw. Alleen vers zijn ze te volgen. Daarna loopt iedereen er overheen en is er geen touw meer aan vast te knopen; dikke slierten, richtingloos slingerend. Uiteindelijk verdwijnen ze helemaal en weet je nog vaag dat je er ooit was.

Eenhoorn

Op een dag zag ik een eenhoorn liggen in een watertje vlak bij mijn werk. Er waren mensen die zeiden dat ie nep was. Aan hen vroeg ik hoe een echte eenhoorn er dan uitziet, of ze er wel eens één hadden gezien in het wild. Niemand, natuurlijk. Dus dit is hem voorlopig gewoon.

Jonas

Het verhaal van Jonas en de walvis gaat eigenlijk niet over Jonas en de walvis, maar over een keerpunt in je leven waarop je besluit de boel totaal anders aan te pakken. Kennelijk heb je er een ingrijpende gebeurtenis voor nodig. Is een motie van afkeuring ingrijpend genoeg?

Schiphol

Vandaag bestaat Schiphol 105 jaar, twintig daarvan was ik er bij. Er is veel veranderd in die tijd, maar wat altijd hetzelfde bleef is die nerveuze spanning van de reiziger vlak voor vertrek. Een uitzicht naar een andere wereld en het avontuur, opeens dichterbij dan je dacht.

Duizend woorden

De fotograaf liep over de dijk, het statief achteloos op de schouder. Hij had er stevig de pas in. In zijn hoofd zaten meer dan duizend woorden waar hij een beeld van wilde maken. Haast was geboden, want met woorden weet je het nooit. Het zijn er al gauw te veel of te weinig.

Bosbrandweer

In 1954 installeerde het Bosschap de Commissie Bosbrandweer, het hoogste college voor de bosbrandbestrijding. Vele regionale organisaties deden er aan mee, waaronder bosbrandweerkringen. Als je goed kijkt is dat verleden nog steeds zichtbaar, zoals bij de Rosmolen in Oostrum

Vierde week UKV september 2021

Prinsjesdag en de algemene politieke beschouwingen als prelude op de formatie, Mona Keijzer wordt op staande voet ontslagen en het corona paspoort wordt verplicht bij bezoek aan café en theather. En de politiek, zij rommelt door…….

Hoorn

Soms is het net of je in een schilderij loopt. Zoals in Hoorn, na een week strenge vorst. Er scheen een waterig zonnetje, dat lange schaduwen wierp over de haven. Plots leek het de 17e eeuw en meende ik in de verte De Boeselaere te horen roepen, waar zijn kaasplankje bleef.

Mussen

Het gaat niet goed met de mus, las ik. Sinds 1990 is het aantal paren gehalveerd en dat komt door de voedselbeschikbaarheid. Op terras merk je daar niets van. Nog voor de bestelling is gebracht zitten er al 7 op hun kans te wachten. In 1990 zouden dat er dus 14 zijn geweest.

Windmolen

Don Quichot dacht dat windmolens reuzen waren die het op hem hadden voorzien. ‘Kiest niet het hazenpad, laffe, verachtelijke schepsels, want het is maar één ridder die u aanvalt.’ Dat was 400 jaar geleden. Benieuwd wat de oude ridder van de huidige windmolens had gevonden.

Alpine

In 1968 verscheen de Alpine A110. Een stuiterbak van 800 kilo die zo’n 220 km/u uit 78 pk wist te persen. Het is kunst met een grote K. Dat zie je terug in de prijs. Een tonnetje is niet ongewoon. Voor hen die deze Kunst voor mij kaapten: moge de wandelende nier uw deel zijn

Temba

In een slootje aan de Spoorsingel in Rotterdam had een Nijlgans zijn kamp opgeslagen. Het was overduidelijk een strategische keuze: op een klein eilandje onder een stenen beeld met grote afwerende armen. Dit was geen nestkast, maar een nestgast. ‘Temba, his arms wide open.’

Begrip

In de trein zaten twee meisjes te praten over scheikunde. Ondanks de mondkapjes was het goed te volgen. De ene oreerde over Ferro 2+ en 3+ waarop de ander steeds grotere vraagtekens in haar ogen kreeg. ‘Het is moeilijke stof’, zei de ene, ‘ik snap dat je het niet begrijpt.’

Vluchten

Vandaag 50 jaar geleden kwamen er 11 gasten om het leven bij een brand in het Silveren Seepaerd te Eindhoven. Ik weet van dit soort ongevallen en toch houd ik het vertrouwen in de veiligheid van hotels. Hoewel ik het soms toch wel een hele lange gang vind om door te vluchten

September

September, de zon komt niet meer van boven maar van opzij. De schaduwen worden lang en projecteren de letters van het bier in je glas. Allengs zal het donker worden, regenen gaan, stormen. Raar, met het verstrijken van de jaren worden de winters langer en de zomers korter.

Verdrietig

De gangen op de luchthaven vulden zich langzaam weer met reizigers. Voor mij liep een extended familie rondom een nogal dikke vrouw. Ze riep iets tegen een klein jongetje dat schaterend wegrende en zich verwachtingsvol verstopte achter een banier. ‘Godverdomme, ik kan nauwelijks lopen’, hoorde ik haar zeggen. Ze beende op haar zoontje af. Bruusk trok ze hem aan de arm achter zijn verstopplek vandaan, waarop het ventje hartverscheurend begon te huilen. En daar werd ik nou zo verdrietig van.

UKV uit andere maanden 2021

Brand Nieuwe Kerk Dordrecht

18 augustus 2021 / / 1 reactie
Leestijd: 6 minuten

Op 22 januari 1568 woedde er een grote brand in de Nieuwe Kerk van Dordrecht. Jan Doudijn legde de gebeurtenis vast op een fascinerend doek, dat in het Dordrechts museum hangt. Een kleine analyse.

Brand Nieuwe Kerk Dordrecht 1568
Het schilderij van Jan Doudijn in vol ornaat. Met een Iphone gefotografeerd tijdens bezoek aan het Dordrechts Museum.

De grote brand in de Nieuwe Kerk van Dordrecht is om meerdere reden interessant. In de eerste plaats als nieuwsfeit. Het is een soort persfoto die Doudijn er van heeft gemaakt. Althans, zo lijkt het. Keurig netjes alles geschilderd zoals hij het gezien heeft. Of hem verteld is, dat is onbekend.

Het meest fascinerende vind ik echter de compositie, waarin schout Adriaan Blijenburgh pontificaal middenin staat afgebeeld. Het tafereel draait volledig om hem. Blijenburgh is het centrum van de gebeurtenis, misschien is hij zelfs wel de verlosser, we weten het niet.

Wat we wel weten is dat de Nieuwe Kerk werd herbouwd. Betaald door vier families, waaronder die van Blijenburgh. Volgens de tekst naast het schilderij in het museum stonden de familiewapens van de vier betalende families op de blusemmers. Ik heb dat zelf niet goed kunnen zien. Overigens bestaat de Nieuwe Kerk nog steeds.

Tekst op de lijst

Rondom het schilderij is een rijm op de lijst geschilderd, waarschijnlijk in een uitloper van het Middelnederlands. Zo’n tekst maakt het schilderij voor mij meer waard. Het wordt welhaast een document, ook al zijn de vier regels niet direct helemaal duidelijk. Het vergt minimaal twee keer lezen.

T WAS OP DACH NA AGNIETEN DACH

VAN DAT IAER STAAT HIER GESCHREVEN

MEN DE NIEUW- KERKCK VERBRANDEN SACH

WAS ‘T VIER GROOT SEER STIIF VERHEVEN

Agnietendag is de naamdag van de heilige Agnes, 21 januari. De tweede en derde regel spreken eigenlijk wel voor zich. De laatste zin vond ik in eerste instantie lastig te begrijpen, maar toen ik via een online Middelnederlands woordenboek had ontdekt dat ‘vier’ ook ‘vuur’ betekent was het nader bericht gelijk duidelijk: zeer grote brand, stijf verheven.

Details

Ik maakte ook nog drie detailfoto’s van het schilderij, omdat ik benieuwd was of je bij uitvergroting interessante brandfeitjes kon ontdekken. Zoals ik ook bijvoorbeeld de grafitti bij dit werk van Gerard Houckgeest had gevonden.

Bij het schilderij van Doudijn had ik vooral brandweer vragen. Hoe getrouw zou deze brand zijn nageschilderd? Is het een artist impression, of mogen we er toch nog wat brandtechnisch uit afleiden? Zo ja, dan nog zal het lastig interpreteren zijn, omdat zulke oude gebouwen nu eenmaal een ander brandgedrag hebben dan we tegenwoordig gewend zijn in de praktijk.

Er vallen wel een paar dingen op:

  • Op het eerste plaatje zie je dat de brand binnen volledig ontwikkeld is. Door de ramen is de vuurgloed goed zichtbaar. Opvallend is wel dat het glas er kennelijk nog helemaal in zit. Voor een glas in lood van die omvang is dat een opmerkelijke prestatie. Als het klopt, natuurlijk.
  • Het tweede en derde plaatje laten zien dat het dak al deels is ingestort. Dat doet iets met de stabiliteit van zulke oude gebouwen, zou je zeggen (het stond er al vanaf 1170). Niet voor niets staan die vaak bol van de muurankers omdat de muren elkaar hangend staande houden. Toch lijkt het metselwerk op het schilderij nog ongeschonden en staat alles nog fier overeind.
  • Op het derde plaatje zien we de toren. Met een kerkklok er nog in, lijkt het wel. Dat is niet heel waarschijnlijk als de brand echt zo groot was.
  • Er is op het tweede plaatje iets te onderscheiden wat op een badkuip op wielen lijkt. Misschien was het een watervoorraad voor de emmers. De brandspuit zoals Jan van der Heijden die beschreef was er pas vanaf 1671 – 1673, dus die kan men nog niet ingezet hebben.

Al met al denk ik dat deze weergave van de brand in de Nieuwe Kerk van Dordrecht niet heel waarheidsgetrouw is. Maar daar was het waarschijnlijk ook niet voor bedoeld. Ik vermoed zelfs dat de brand in het echt minder groot was dan hier afgebeeld. Met blusemmers krijg je mijns inziens zo’n volledige kerkbrand nooit onder controle en zal het gebouw tot de grond toe afbranden. Omdat de herbouw in 25 jaar tijd gerealiseerd werd, mogen we aannemen dat een groot deel van de kerk gespaard is gebleven.

Adriaan Blijenburgh

Waar zou het schilderij dan wel voor bedoeld zijn geweest? Ik denk in de eerste plaats om het leed dat Dordrecht getroffen had aanschouwelijk te maken. Zo zag onze Nieuwe Kerk er uit tijdens de brand, is het niet verschrikkelijk?

Maar daarnaast denk ik dat het een reclamefolder was voor Adriaan Blijenburgh. Prominent Dordtenaar die de gemeenschap redt en die je gerust schout / schepen / burgemeester kan maken. Ik heb niet kunnen vinden wie de opdrachtgever was van Doudijn, maar het zal me niets verbazen als het Adriaan zelf was, dan wel één van zijn vrienden.

Twee keer schout / schepen Adriaan Blijenburgh. Links een detail als brandmeester uit het schilderij van Jan Doudijn. Rechts van een portret getekend door Samuel van Hoogstraten uit 1677, te vinden in het Rijksmuseum.

Voorstudies

Jan Doudijn maakte kennelijk ook voorstudies van het uiteindelijke schilderij. Deze tekeningen zijn eigendom van het Gevangenismuseum. Gezien de rol van Blijenburgh als schout / schepen is dat niet zo vreemd. De schout was immers belast met het handhaven van de openbare orde.

En dat is dan weer het mooie van het moderne internet, uurtje zoeken en je vindt van alles. Zoals deze voorstudies die Doudijn maakte. Interessant om te zien dat de positie van Blijenburgh op de linkerfoto in de definitieve versie een kwart slag is gedraaid, meer prominent is gemaakt. Ook weer een aanwijzing voor een opdrachtgever die met dit schilderij ook andere doelen wilde dienen dan een waarheidsgetrouwe weergave van de werkelijkheid.

Met recht een fascinerend doek. Ga hem vooral in het echt bekijken.

UKV augustus 2021

1 augustus 2021 / / Geen reacties
Leestijd: 10 minuten

Met deze pagina UKV augustus 2021 zijn we al weer op de helft van het derde kwartaal ultrakorte verhalen. In januari 2021 ben ik begonnen met de UKV. Elke dag een verhaaltje van 280 tekens, gebaseerd op een ervaring, een overdenking of iets wat ik ergens las. Een dagboek van oude en nieuwe (verzonnen) herinneringen.

Die UKV plaats ik op twitter, als een vorm van twitteratuur. Soms past het niet in één tweet, dan maak ik een klein draadje. Op deze pagina vind je alle ultrakorte verhalen van augustus 2021, met bij elk UKV een foto uit eigen Iphone. Helemaal onderaan vind je linkjes naar de UKV uit andere maanden.

Eerste week UKV augustus 2021

De olympische spelen zijn in volle gang. Na een dramatische start zijn er toch mooie successen, zoals die van Kieran Badloe en Annemiek van Vleuten. Het weer is daarentegen niet best. De ene stortbui na het andere onweer.

Grutto

Een collega vertelde mij glunderend dat hij vogelaar is geworden. Trots liet hij foto’s zien van een visarend. Ik vind dat stiekem ook leuk, vogels fotograferen, maar met een phone is het eigenlijk niet te doen. Tenzij er eentje op een paal gaat staan poseren, dan weer wel.

Zonder titel

In het Dordrechts Museum was een tentoonstelling over bomen. Daar hing dit opvallend werk van Erik Andriesse, Nieuwe Wilde en schilder van de natuur. In 1993 overleed hij, pas 35 jaar oud. Een natuurlijke dood, lees ik op internet. Hij zou het vast zelf geschilderd willen hebben.

Wildrooster

Zowel Machiavelli als Sun Tzu wijzen er op dat je een tegenstander in verloren positie niet het gevoel moet geven dat er niets meer te verliezen is. Onvermoede krachten maken het je dan onnodig lastig. Zorg dus voor een tactische nooduitgang, soms kan dat heel praktisch.

Passie

‘Als de vos de passie preekt, boer let op je kippen’. Aan dat oude spreekwoord moest ik denken toen deze week Philipp Morris aankondigde te willen stoppen met de sigaret. In flonkerend neonlicht stond de vervanging al klaar; de scooter glom er blauw bij, met een rood randje.

Freudiaans

Vorig jaar was het te droog, dit jaar te nat. Naaktslakken glijden in pelotonsverband door tuinen en, augustus pas, de paddestoelen komen alweer op. Geen idee waar het vandaan komt, maar de boleten, zwammen en elfenbankjes rakelen toch regelmatig freudiaanse associaties op.

Master of Puppets

Op een paal in het weiland brabbelde de Master of Puppets een liedje voor zich uit. ‘Meester van poppen, ik trek aan je touwtjes. Je geest verdraaien en je dromen verpletteren. Verblind door mij, je kan niets zien. Noem gewoon mijn naam, want ik hoor je schreeuwen. Meester!’

Kop in ‘t Zand

“Ik weet niet of het ook met gras lukt,” zei de struisvogel tegen de geit.

“Laat nou gewoon zien hoe je het doet, dan komt de rest later wel.”

“Goed, eerst kies je een plekje uit.”

“Zo?”

“Nee, zo. Kom, we doen het wel samen.”

“Of zullen we toch maar eerst zand gaan zoeken?”

Tweede week UKV augustus 2021

Het regent. Water en olympische medailles. Besmettingen, alhoewel op retour nog steeds duizenden per dag. Tijd voor vakantie

Poepen aan zee

Daar komt mijn drol al aan

voel ik vanaf het strand

Schijten in het zand

Is voor mij nu wel gedaan

Want de letters van je naam

Blijven in het zand niet staan

Dus letter ik nu poep

In een dixi op de stoep

Maar de wetten van de darm

sloegen te laat alarm

vanaf nu heet je fluff

Aviateur

Ontelbare keren liep ik langs dit beeld tegenover de Brandweeracademie, voor ik zag dat het gewijd was aan Clement van Maasdijk, den eersten Nederlandschen Aviateur. Tevens het eerste slachtoffer in de burgerluchtvaart, in 1910 neergestort op de Warnsbornse heide, iets verderop.

Slurk

Heel soms, als de hemel in vuur & vlam staat, stel ik mij de brandweerengelen voor die daar uitbreiding voorkomen. Met de straalpijp fier voor de borst en de vleugels golvend op de rug houden ze het zwerk veilig. Daarna een potje ballen met de slurk, oud tegen jong met Harry

Ossuarium

Het Ossuarium van Douaumant bevat de beenderen van 130.000 soldaten uit WW1. Door kleine raampjes kan je hun botten en schedels zien liggen, fotograferen zelfs. Binnenin het gebouw is het maken van foto’s echter verboden. Vreemd. Soms moet je een regel dan gewoon omdraaien.

Doemsdag

Gisteren was het doemsdag. Volgens enkelen onder ons zijn er nu miljoenen doden gevallen. Aan hen is dit #UKV niet besteed. Wat ik me desondanks afvraag: zou een willekeurig beest als de zwaan ook gemicrowaved zijn? Of maakt die zich vooral zorgen over de toenemende vossenstand?

K. Schippers

In mijn boekenkast staan de werken van A.L. Snijders en K. Schippers gebroederlijk naast elkaar met zijn zesentwintigen. De boeken van Snijders waren al wees, die van Schippers werden dat vandaag. Langzaam maar zeker wordt mijn kast een verzameling van nogal dode schrijvers.

Trans

Op deze #Caturday ging poes opeens helemaal los op de Men’s Tea. Rollend over de grond, intens tevreden zakjes scheurend, een kluwen spinnende pootjes, kwam daar toch ineens die ene vraag op: hadden wij een poes in een verkeerd lichaam? Was hij/zij liever een kater geweest?

Derde week UKV augustus 2021

Het is vakantie, maar aan het weer is dat niet te merken. Amerika trekt zich abrupt terug uit Afghanistan en de Taliban nemen de boel in een paar dagen weer in. Westerse regeringen zeggen verrast te zijn, wat dan mij weer verrast. Ooit was regeren vooruitzien, nu is het nog slechts terugkijken met de kennis van nu.

Aan de pomp

Hij stond aan de pomp zoals de pompbediener dat doet. Zijn oog op de slang, kijken of de druk op niveau blijft. En zijn oor aan het machien, luisteren of alle brom en piep klinkt zoals altijd. Dat er uit deze pomp toevallig bier kwam deed verder helemaal niets ter zake.

Vakantie

Om van Medemblik naar Enkhuizen te lopen gingen we eerst van Enkhuizen naar Medemblik, met de trein en bus. Daar aangekomen was het nat, winderig en koud. Enkelen haastten zich naar hun rondvaartboot. Vakantie is niet iets wat is, maar wat je ervan maakt. Zoals bijna alles.

Nieuws aan huis

In een monumentaal stadje in Noord Holland brengen ze het nieuws live, huis aan huis. De journalist van dienst toert rond in zijn autootje en als er nieuw nieuws is, rijdt hij langs de abonnees, belt aan en doet direct mondeling verslag van de feiten. “114 vertelt het hier.”

Koebrug

Ergens langs het IJsselmeer stond een man in zijn boot te scheppen. Ooit had hij gehoord dat de koebrug het laagste dek in een schip moest zijn en dat wilde hij wel eens zien. Daarom besloot hij door te graven tot het water omhoog kwam. Dieper dan dat kon je vast niet komen.

Max Liebermann schildert

Er wordt wel gedacht dat Max Liebermann hier een zelfportret maakt, kijkend in een spiegel. Maar dat is niet zo; hij schildert jou, nietsvermoedende passant. In zijn oude huis aan de Wannsee verschijnt naar men zegt zo elke dag een schilderij, maar niemand die het ooit zag

Short op de Skelter

Woedend liep Willem op Bernhard af. ‘Waarom heb jij mijn skelter te koop gezet?’ schreeuwde hij.

‘Technisch gesproken heb ik niet je skelter te koop gezet, maar het recht hem te verkopen.’

‘Huh?’

‘Ik kijk of er veel mensen zijn die interesse hebben in jouw skelter, en als dat zo is, verkoop ik het recht om jouw skelter te verkopen aan de hoogstbiedende.’

‘MAAR HET IS MIJN SKELTER!!’

‘Tja, dat is dan een probleem tussen jou en de verkoper. Daar bemoei ik me niet mee.’

Grijze golf

Het regende, lang. Toeristen liepen soppend de winkeltjes in het centrum af. Rond half drie loste een bus uit Deventer een grijze golf kleine vrouwtjes met korte gemakskapsels en kleurige regenjasjes, die kwekkend de brocantes innamen. Het bleef nog lang onrustig in Doesburg.

Vierde week UKV augustus 2021

Er veranderde helemaal niets. Misschien komt het door augustus.

Nighthawks

Edward Hopper bij Herman Brood hangt sinds kort aan de muur. Formaat ansichtkaart. Nighthawks is misschien wel het meest geciteerde schilderij ooit, logisch dus dat ook Brood een eigen versie maakte. Komt gelijk de vraag op hoe Herman Brood bij Edward Hopper er uit zou zien.

Koningslinde

Langs het Tjeukemeer staat een Koningslinde. The only tree in the village, ter ere van Z.K.H. Koning Willem Alexander en Koningin Maxima, zegt het begeleidend bordje. Jammer dat de Kliko dan weer een gele deksel heeft en geen oranje. Het zijn de details die het hem doen.

Dirigent

In 1907 nam Pieter Aafjes het stokje over van Otto Borgstein, vigerend dirigent van het Culemborgs Harmonieorkest. Ik had daar geen weet van, tot ik langs de buste liep van Pieter op het Waterliniepad. Typisch een dirigent, dacht ik, geen idee wat er achter zijn rug gebeurt.

Ouderen

Vlak voor het centrum van Oudemirdum werden wij gewaarschuwd voor ouderen. Zouden ze gevaarlijk zijn? Plotseling de weg oversteken? Dat bleef onduidelijk. Iets verderop in Nijemirdum zochten we naar een waarschuwingsbord voor nieuwelingen, maar dat konden we niet vinden.

Tillefonne

De Tillefonne is een oud kerkepad bij Workum. Al in 1564 beschreven als een combinatie van tille (bruggetje) en fonne (kalfjeswei). Tille staat voor verbinden en kalfjes voor kletsen; pas later kwamen er koetjes bij. Het is duidelijk, de telefoon is een Friese uitvinding

Lieveheersbeest

Als de bladluis floreert, zwermt het lieveheersbeest er op los. Omhoog vliegt ie, maar niemand weet waarom ze dat in Godsnaam met z’n allen tegelijk doen. Walmend storten ze zich massaal op het strand; tussen tenen, in haren en onder oksels, knisperend gaan ze er verloren.

Zeepaardmeisje

Vlak voor zonsondergang in Stavoren werd de aandacht getrokken door een mij onbekend fenomeen. Een jonge vrouw ging in galop door de vloedlijn op een stokpaard, die ze vervolgens aan de volgende gaf. Ze droegen geen rijlaarzen, toch denk ik dat het zeepaardenmeisjes zijn

Stuurlui

De beste stuurlui aan wal hebben het niet meer zo makkelijk als vroeger. Door social media is het meer dan een dagtaak geworden om alles beter te weten. In Medemblik maakten ze daarom dit beeld met de beste stand-in aan wal. Kunnen de stuurlui zelf iets nuttigers gaan doen.

Engel van Culemborg

Bij de spoorbrug van Culemborg staat een ding dat bij nadere inspectie een kunstwerk bleek te zijn. Dat leidde ik af van een tekstbordje. ‘Een monument van steen en staal, onzichtbaar staat de mens centraal.’ Vooral dat laatste was goed gelukt, er was geen mens te bekennen.

Kreeft

Middenin het bos kwamen we een Amerikaanse zoetwaterkreeft tegen. Hij knisperde over het pad richting een paar bomen en verdween ergens in het groen. Waarschijnlijk om iets invasiefs te gaan doen, want daar staat ie om bekend. Nieuw was dat zulks nu ook in het bos gebeurde

UKV uit andere maanden van 2021

« Oudere berichten

© 2024 Rizoomes

Thema gemaakt door Anders Noren — Boven ↑