Op 1 december 2015 hield de lector Brandweerkunde, Ricardo Weewer, een gloedvol betoog over ‘De Rode Kroonjuwelen’. Met veel kennis van zaken ontkrachtte hij een aantal mythes uit het brandweerveld, zoals het ventileren bij brand om de rook kwijt te raken.
Maar hij was tegelijkertijd realistisch en bescheiden in zijn alternatieven. Dat hangt vaak van de situatie af, zo zei hij, en daarnaast weten we heel veel ook nog niet. Daar is nader onderzoek voor nodig. Toch levert zijn lectorale rede ook al heel wat antwoorden, zo kun je hier lezen.
Onderzoek
De rest van de vragen wil Ricardo nog gaan uitzoeken in een onderzoeksprogramma, dat in de rede beschreven staat. Het staat voor hem vast dat die zoektocht met het veld moet gaan gebeuren.
“In de praktijk wordt de kennis en ervaring opgedaan, waar wij als onderzoekers een verrijking aan willen geven om het als doctrine te kunnen vastleggen”.
Inmiddels heeft het lectoraat al enkele grote onderzoeksrapporten gepubliceerd, zoals dat naar situationele commandovoering en naar brandbestrijding in woningen met praktijkproeven in Zutphen, ‘Het kan verkeren’.
Beide onderzoeken laten zien dat er bij de brandweer nog veel aan kennisontwikkeling gedaan moet worden, maar ze laten ook zien dat praktijkonderzoek met mensen uit het veld goede resultaten opleveren, bovendien met draagvlak.
Uit eigen ervaring weet ik dat het opzetten van dergelijk onderzoek nog helemaal zo makkelijk niet is. Zelf was ik lector Brandweerkunde van 2006 tot en met 2009 en heb toen ontdekt dat het lectoraat een prachtige betrekking is, maar ook een lastige.
Er zijn veel partijen die wat van je willen, terwijl er tegelijkertijd ook velen zijn die helemaal niet zo veel willen en het maar lastig vinden dat je met wetenschappelijke feiten hun zorgvuldig opgebouwde positionering komt ondermijnen. Dat vraagt om stamina, doorzettingsvermogen en ook om steun in de rug.
Helm
Het leek mij daarom bijzonder gepast om het lectoraat Brandweerkunde te voorzien van een nieuwe traditie: De helm van de lector. De helm staat symbool voor bescherming en wijsheid. In de Ierse heraldiek wordt zelfs gesproken over “security in wisdom and defence”.
We moeten dat natuurlijk niet al te letterlijk nemen in de brandweerpraktijk, maar de symbolische betekenis vond ik zelf zeer toepasselijk. Nog mooier maakt men het symbool van de helm in droomanalyse. Daar staat het voor de noodzaak van het gebruik van common sense in de praktijk en het eerst nadenken alvorens te handelen. Hoe veel mooier kan een onderzoeker het hebben?
Ik was dan ook zeer verheugd dat ik deze ‘helm van de lector’ kon overdragen aan Ricardo op 2 december. Ik had hem zelf verkregen tijdens mijn lectoraat in 2007 van iemand die dacht dat ik als lector “vast geïnteresseerd was in oude brandvoorwerpen”.
Toen kon ik nog niet bevroeden dat die gift aan de basis zou staan van een nieuwe traditie.
En om het verhaal compleet te maken, is de helm ook geen eigendom van de lector. De dienstdoende lector mag er op passen, tot er een nieuwe lector wordt benoemd en de helm wordt overgedragen na afloop van de lectorale rede. Net zoals het lectoraat nu op de rode kroonjuwelen past en de kennis die het ontwikkelt niet als eigenaar hanteert, maar als rentmeester: het moet terug ten goede komen aan de gemeenschap.
Met Ricardo als lector Brandweerkunde zal dat zeker voor elkaar komen. Ik wens hem en zijn team veel nadenken toe alvorens er gehandeld wordt.
Korte update van 30 november 2021
Het team brandweerkunde heeft inmiddels 72 publicaties op zijn naam staan. Dat is een respectabel aantal, gezien de omvang van de onderzoeksgroep. Daaronder zitten een paar essentiële documenten, zoals de basisprincipes brandbestrijding uit 2020 en de dossiers over de brandweerdoctrine en commandovoering.
Sinds een paar jaar ben ik nog maar zijdelings betrokken bij de brandweer en zit ik meer in het crisismanagement en resilience. Toch volg ik de Brandweerkunde nog steeds en het valt me elke keer weer op dat zij zo goed in staat zijn om met onderzoek te komen waar je echt wat aan hebt in de praktijk. Ik hoop dat de brandweer zich deze rijkdom niet laat ontsnappen!
Update 1 december 2024
Tien jaar lectoraat Brandweerkunde in vijf foto’s.
17 oktober 2024 was een feestelijke dag. Niet alleen was Ricardo jarig en gaf hij een lezing over zijn visie op de Brandweerkunde, hij kreeg ook het Gouden Kruis van Verdienste. Geheel terecht na tien jaar wegbereiding voor een wetenschappelijke blik op de brandweer.
Want kennisontwikkeling is een must, vond ook de zaal. Er zijn veel halve waarheden en hele mythes in omloop. Door gedegen onderzoek naar brandontwikkeling en repressie wordt de basis gelegd voor een veilig brandweeroptreden. Want dat blijft een basisregel: samen uit, samen thuis.
Maar een veilige brandweer gaat niet alleen over techniek en tactiek, ook over mens en organisatie. Om effectief te verbeteren moet je weten hoe een organisatie werkt en waar mensen voor gaan. Dat noemt Ricardo het DNA van de brandweer. En dat was de brandweer met hem eens, bleek uit de peiling in de zaal. Dat punt was dus al binnen.
Het tweede punt is humor binnen de brandweer, concludeerde ik. Want er hoeft helemaal niets te veranderen, de brandweer is al adaptief. Maar goed, als je niets verandert ben je juist niet adaptief. En soms moet je gewoon heel veel veranderen om alles te houden zoals het was. Het Red Queen Effect: It takes all the running you can do to stay in the same place.
Tot slot van deze korte terugblik op het brandweerevent 2024 laat ik de uitslag zien van mogelijke onderzoeksonderwerpen. De kern daarvan is wat je veerkracht zou kunnen noemen: mentale weerbaarheid, nazorg, duurzame inzetbaarheid, PTSS, leiderschap en cultuur. Ricardo ontvouwde er zijn plannen rondom kathedraaldenken: de prioriteiten die je nu legt moeten zinvol zijn voor volgende generaties. Je bouwt voor de toekomst. En de menskant van de brandweer.
Op naar tien nieuwe jaren brandweerkunde onderzoek.
Omdat het NIPV sneller van website indeling verandert dan de schaduw van Lucky Luke heb ik het opgegeven om alle linkjes up to date te houden. Dat is helaas onbegonnen werk.
Dankjewel wel Ed! Dat heb je weer heel mooi verwoord, en ik ben blij met de steunaankoop een illustere voorganger en bouw voort op jouw gedachten en steun. Overigens kan ik het ook niet mooier zeggen dan Arie, dat is de uitdaging waar de brandweer voor staat, en dat is niet eenvoudig. Ik,hoop met aandacht voor vakmanschap én kennis van de brandweermens de brandweer te steunen in deze missie.
Het raakt de kern van een fundamentele uitdaging binnen de brandweerorganisatie: de balans tussen traditie en vernieuwing, tussen gevestigde vakkennis en toekomstgerichte innovatie. Hoewel de metafoor van kathedraaldenken is hier bijzonder treffend. Net zoals middeleeuwse kathedraalbouwers generaties overspanden met hun visie en ambacht, staat de brandweer voor de opgave om een duurzame, veerkrachtige organisatie te bouwen. Dit vraagt om een perspectief dat verder reikt dan de directe operationele behoeften en zich richt op structurele kennisopbouw en -overdracht.
De uitdaging is complex: hoe kunnen we tegelijkertijd de rijke traditie van vakmanschap koesteren en ruimte creëren voor transformatieve innovatie? Het antwoord ligt niet in een keuze tussen behoud of vernieuwing, maar in een dynamisch evenwicht dat beide aspecten integreert.
De brandweerorganisatie staat voor de taak om een ‘kenniskathedraal’ te bouwen: een infrastructuur die vakmanschap als levend erfgoed behandelt, nieuwe generaties uitdaagt om dit erfgoed te verrijken en tegelijkertijd voldoende flexibiliteit biedt om te anticiperen op toekomstige uitdagingen.
Dit nu, Arie, onderschrijf ik volledig.
Mooi blog en dank je wel dat je het lectoraat zo in het zonnetje zet en steunt. Altijd mooier dan het zelf doen,. Dat waardeer ik erg! En vergeet niet de inspirerende input van jou als illustere voorganger ( en dat zeg je ook niet gauw zelf)!
Het nut van kennis kan niet overschat worden. Belangrijk dat het lectoraat er is.