Laaghangend fruit plukken, dat is volgens Clemon Tonnaer de belangrijkste insteek van de brandweercanon. Dat gaat hem als historicus eigenlijk niet ver genoeg. Vandaar in dit gastblog zijn pleidooi voor een brede brandweercanon.
Om de één of andere reden schijnen historici zich herhaaldelijk te moeten verantwoorden waarom zij tijd en energie steken in het bestuderen van het verleden. Dat heeft mij altijd verbaasd.
Voor mij is het nut van het bestuderen van de geschiedenis evident. Het vervult namelijk een belangrijke menselijke behoefte: het willen begrijpen van de wereld om ons heen en de samenleving waarin wij leven. Kennis van het verleden en inzicht in historische processen zijn daarbij onontbeerlijk. Begrip van het verleden stelt je in staat om verder te kijken dan de waan van de dag.
Laaghangend fruit
Zeker in een turbulente wereld als de onze lijkt me dat beslist geen overbodige luxe. Dat je daarnaast nog concrete ‘lessen’ zou kunnen trekken uit de geschiedenis is mooi meegenomen, maar is wat mij betreft niet het hoofddoel.
Toch is dat de insteek van de Brandweercanon: ‘leren van het verleden om ons zo goed mogelijk voor te bereiden op de toekomst’.
Die insteek snap ik wel. Het is het ‘laaghangend fruit’ van de geschiedenis van het brandweervak. En er hangt nog ontzettend veel fruit in de boomgaard van de brandweer dat geoogst en geconsumeerd moet worden voordat het wegrot aan de takken.
Alle hulde dus voor de initiatiefnemers van de Brandweercanon. Ik denk dat zij met het lanceren van de Brandweercanon de Nederlandse brandweer een grote dienst hebben bewezen. De brandweer in Nederland is zich slechts matig bewust waar ze vandaan komt. In de brandweeropleidingen die in Nederland gegeven worden is de aandacht voor de historie nagenoeg nihil.
Ik heb de onderwijskundigen van de Brandweeracademie wel eens gevraagd waarom er niet meer gedaan wordt aan het bijbrengen van historische kennis bij (aspirant) brandweerlieden. Het antwoord daarop stemt tot zorgen. Er zou geen behoefte aan zijn en historische kennis zou als ‘ballast’ gezien worden.
Merkwaardig. Wat is er mis met ballast? Al eens geprobeerd om een schip zonder ballast stabiel te houden? Zouden brandweermensen geen ballast nodig hebben? Klopt het dat er geen behoefte is aan historische kennis?
Brandweermensen hebben de naam doeners te zijn. En dat is maar goed ook. Tijdens branden en ongevallen kun je beter je aandacht besteden aan het blussen van de brand en het redden van levens dan je te verliezen in allerlei historische beschouwingen.
Toch ken ik legio brandweermensen die wel degelijk geïnteresseerd zijn in de historie van hun vak. Kijk alleen al naar de vele gedenkboeken van korpsen of kazernes die in kleine kring gretig aftrek vinden. Deze gedenkboeken variëren in (wetenschappelijke) kwaliteit, maar geven wel aan dat er zeker een historische belangstelling bestaat onder een deel van de brandweermensen.
Waarom van historische kennis
Als brandweerman en historicus wil ik een lans breken voor een verdere institutionalisering van historische kennis binnen de brandweer. Naast de hierboven gegeven argumenten van ‘leren van incidenten’ en ‘inzicht’ wil ik daar nog twee aan toevoegen.
Historisch besef gaat namelijk ook over identiteit. Kennis van het verleden doet je beseffen dat je deel uitmaakt van het ‘grotere verhaal’ van de Nederlandse brandweergeschiedenis. Door kennis te nemen van het verleden, weet je je verbonden met al die mensen die in het verleden hebben bijgedragen aan de ontwikkeling van het vak. Met deze mensen en met dit ‘grotere verhaal’ kun je je identificeren en daar kun je wellicht een zekere beroepstrots uit halen.
Het tweede argument is dat historisch besef de geest scherp houdt. Historisch besef leidt er toe dat je gaat nadenken waarom de dingen zijn zoals ze zijn. Niet om ze voor altijd en eeuwig zo te handhaven, maar om ze kritisch te beschouwen en te bekijken of de argumenten van toen nu nog steeds geldig zijn. Je gaat jezelf vragen stellen als: waarom zitten er eigenlijk 6 man op een tankautospuit en is dat altijd zo geweest? Wat waren de argumenten toen en zijn die argumenten nog steeds geldig?
Kennis van het verleden kan ertoe leiden dat mensen minder krampachtig omgaan met veranderingen omdat ze inzien dat het voortdurend inspelen op veranderende omstandigheden juist een belangrijke constante van het brandweervak is.
Canon verbreden
Wat mij betreft zou ook de Brandweercanon zich mogen verbreden. Niet alleen een ‘canon van incidenten’, maar veel meer een ‘canon van het vak en de organisatie’, waarbij naar analogie van ‘De Canon van Nederland’ verschillende ‘vensters’ op het verleden worden geboden, bijvoorbeeld rond spraakmakende personen (Michiel de Ruyter), thema’s (de eerste spoorlijn), of gebeurtenissen (de watersnoodramp van 1953), waarmee in feite een raamwerk wordt gegeven waarin verhalen uit de Nederlandse geschiedenis geplaatst kunnen worden. Op de website www.entoen.nu is een uitgebreide toelichting op (de gedachten achter) deze canon gegeven.
Een organisatie die in mijn ogen op de juiste wijze aandacht besteedt aan haar eigen verleden is de Nederlandse Politie. Sinds vier jaar beschikt de Politieacademie over een lector Politiegeschiedenis (Guus van Meershoek). Deze lector levert met zijn team een stevige bijdrage aan het ‘verhaal’ van de Nederlandse politie.
Dat verhaal is beslist geen juichverhaal. Het lectoraat probeert juist een objectief realistisch en genuanceerd verhaal van de Nederlandse politiegeschiedenis te vertellen, waarbij ook ‘moeilijke’ onderwerpen als de Nederlandse politie in de Tweede Wereldoorlog aan bod komen.
Het past bij een volwassen organisatie dat ook voor die moeilijke hoofdstukken de ogen niet gesloten worden. Het lectoraat Politiegeschiedenis draagt ook zorg voor de Canon Politiegeschiedenis. Dit is – naar analogie van de Canon van Nederland niet louter een opeenvolging van incidenten, maar een min of meer chronologische opsomming van thema’s uit de Nederlandse politiegeschiedenis. Voorbeelden van thema’s zijn: ‘Terreur en terreurbestrijding’, ‘Herbezinning op het politievak’, en ‘Politie en vakbonden’. Deze canon is hier te bekijken.
Wie weet neemt de Brandweer haar eigen geschiedenis nog eens zo serieus als de politie dat doet. De brandweergeschiedenis is er in ieder geval rijk genoeg voor. De Brandweercanon is in ieder geval een goede stap in die richting.
Geef een reactie