Deze pagina over de Bijlmerramp is een combinatieblog uit the Museum of Accidents. Het begint met een kort essay over de betekenis die het incident voor mij heeft. Daarna volgt een feitelijke omschrijving van de gebeurtenissen, gevolgd door foto’s die een goed beeld geven van de situatie ter plekke. Het wordt afgesloten met links naar andere informatiebronnen.
Essay: Amsterdam Zuid-Oost
Op 4 oktober 1992 woonde ik nog in een studentenhuis in Utrecht. Omdat ik doordeweeks op de brandweeracademie in opleiding was, moesten we in het weekend hospiteren als er een kamer vrij kwam. De gehele zondagavond spraken we met gegadigden voor die studentenkamer, toen de laatste vroeg wat wij eigenlijk voor studie deden. Ik vertelde over de Rijksbrandweeracademie en de opleiding tot Hoofdbrandmeester, waarop hij zei: “Oh, dan zul je wel geïnteresseerd zijn in dat neergestorte vliegtuig”.
Vliegtuig neergestort, in Nederland? Wij wisten van niets, we geloofden hem ook niet. Maar het bleek geen grap. Er was echt een ElAl vrachtvliegtuig neergestort op een flat.
De beelden maakten ongelooflijke indruk. Vanwege de ontzettende gevolgen, dat ten eerste. Maar ook de beroepsopwinding, zo’n enorm vliegtuig neergestort op een flat, wat moet je doen als je daar als eerste autospuit ter plaatse komt? De vraag leverde uren discussie op.
Brandweer Amsterdam
Ik had op dat moment nog geen idee dat ik later bij de Amsterdamse brandweer zou gaan werken. Toen het eenmaal zover was, speelde gelijk de Bijlmerramp in mijn achterhoofd. Welke impact zou dat gehad hebben op het korps?
Ik merkte tot mijn verbazing dat het helemaal niet zo’n impact had gehad. Althans, zo leek het aan de oppervlakte. Brandweermensen die er geweest waren wilden er eigenlijk niet over praten. Men haalde de schouders op, zei dat het een grote brand was geweest, maar voor de brandweer verder niet veel bijzonders.
Nee, dan de Marbon, dat was veel erger. Waarop ik zei dat de Marbon al 25 jaar geleden was, maar dat deed er niet toe, vond men. Eigen collega’s verliezen in de strijd is het ergste wat je kan overkomen, daar kan geen Bijlmerramp tegenop.
In de loop van de jaren ervaarde ik wat de Marbon voor impact had op de werkwijze van het korps. Ik sprak er met velen over, en begon steeds beter te begrijpen welke onbewuste processen een rol spelen bij de classificatie van wat men erg vindt.
Wat men erg vindt, is niet rationeel bepaald. Wat men erg vindt, is wat men voelt.
Risicoperceptie
Tegenwoordig heet dat risicoperceptie. Er zijn een paar algemene karakteristieken die bij risicoperceptie een rol spelen. Zo zijn geconcentreerde risico’s erger dan verspreide risico’s. Per dag komen er gemiddeld drie mensen om in het verkeer. Dat haalt niet eens alle kranten. Na Pasen staat er in de krant: Paasweekend eist negen verkeersdoden”.
Risico’s die men kiest worden onderschat, en die men niet kan beinvloeden worden overschat. Bij asbestincidenten worden er kosten noch moeite gespaard om geen vezels in te ademen, waarop men na de ontsmetting als eerste een zwaar shaggie opsteekt.
Risico’s voor bekende personen zijn erger dan risico’s voor onbekenden. Dan hoef je alleen op het mediacircus te wijzen na het ongeval met prinses Diana.
Schade als gevolg van bekende gevaren is veel minder erg dan schade die het gevolg is van onbekende gevaren. Als iemand na het blussen van kunstmest een rode uitslag op de huid heeft is de reactie al gauw “dat gaat wel weer over”. Als dezelfde uitslag op de huid verschijnt na het opruimen van een vaatje chemicaliën van onbekende oorsprong, dan is men (terecht) bezorgd.
Waarheid
En daarmee zijn we weer terug bij de Bijlmerramp. Want wat zat er nu eigenlijk in die Boeing? En hoe zit het met het uranium?
Elk jaar rond 4 oktober komen er opnieuw dezelfde vragen in de pers. Tot nu toe werden er steeds dezelfde antwoorden gegeven. Dat levert bij velen een onbevredigend gevoel op.
Een beetje over het uranium, hoewel er geen aanwijzingen zijn dat er extra gezondheidsrisico’s zijn gelopen door de hulpverleners.
Heel veel over de inhoud van de Boeing. Want omdat gesuggereerd is dat er iemand is begonnen met zaken geheim te houden, zal nooit meer onomstotelijk vast worden gesteld wat er in het vliegtuig zat.
Ook al wordt de objectieve waarheid verteld, misschien is de waarheid al verteld, niemand zal het meer geloven. Nooit meer.
En dus zijn er elk jaar weer nieuwe geruchten in de pers. En dus is er elk jaar weer onrust in de regio. Zo leeft de Bijlmerramp onder de oppervlakte door, en steekt eenmaal per jaar de kop op in Amsterdam Zuid Oost.
Korte omschrijving Bijlmerramp
| Datum | 4 oktober 1992 |
| Locatie en type object | Flats Groeneveen en Klein-Kruitberg in de Amsterdamse Bijlmermeer worden geraakt door een ElAl vrachtvliegtuig |
| Type incident | Vliegtuigcrash: Vrachtvliegtuig stort neer op flats |
| Bijzonderheden |
|
Foto’s zijn van het ANP
Meer informatie
- Wikipedia
- Parlementaire enquête
- Youtube
- NBDC
- NOS, 20 jaar na de Bijlmerramp
- Bijlmerramp in een wandelgang
Dit blog is onderdeel van the Museum of Accidents. De laatste update is van 27 mei 2020 en is een licht bewerkte versie van de column die ik indertijd schreef voor het (inmiddels opgeheven) vakblad Incident. Het verhaal is zo veel mogelijk intact gehouden om het gevoel van de midden jaren negentig over de Bijlmerramp te illustreren. Dus nog van voor de Bijlmerenquete en het gezondheidskundig bevolkingsonderzoek
Mooi essay, Ed. Zullen de genoemde vraagstukken (mannen in witte pakken, etc.) ooit bevredigend beantwoord gaan worden?
Ik denk dat vrijwel alle controversiele vraagstukken moegestreden verstillen in de situatie van dat moment. Langzaam gaat het zand van alledag er in laagjes eroverheen, totdat iemand er ooit weer een brokstuk van vindt en er nieuwe energie in zal stoppen, zoals archeologen oude beschavingen hebben opgegraven. En dat proces zal zich herhalen totdat uiteindelijk iedereen de Bijlmerramp vergeten is. Controverses worden nooit opgelost, ze worden hooguit vergeten.